Οι 20 σημαντικότεροι φιλολόγοι της Βυζαντινής Περιόδου
1) Αγαθίας ο Σχολαστικός (περί το 530 − 581/582) ήταν Βυζαντινός ποιητής και ιστορικός, γνωστός για τα έργα του Κύκλος των νέων επιγραμμάτων, μια ποιητική συλλογή στην οποία διασώθηκαν και δικά του αλλά και ποιήματα άλλων ποιητών, αλλά και για τα πέντε ιστορικά βιβλία όπου περιγράφεται η ιστορία του Βυζαντίου από το 522 έως το 559.
«Κύκλος των νέων επιγραμμάτων, ή συλλογὴ νέων ἐπιγραμμάτων ή Κύκλος του Αγαθία» ήταν συλλογή επιγραμμάτων που συγκέντρωσε ο Αγαθίας ο σχολαστικός από ποιητές κυρίως της εποχής του, αλλά και 100 περίπου δικά του επιγράμματ. Η συλλογή αυτή διασώθηκε ως μέρος της Παλατινής Ανθολογίας και της Ανθολογίας του Πλανούδη και αποτελεί σημαντικό μέρος της.
2) Γεώργιος Χοιροβοσκός Βυζαντινός φιλόλογος που έζησε από τον 8ο αι. έως τον πρώτο ήμισυ του 9ου αι. μ.Χ. (περ. 815-843). Τα εγχειρίδιά της γραμματικής του είναι τα πιο διαδεδομένα στο βυζαντινό σχολείο. Η γλωσσική διασάφηση που επιχειρεί στους Ψαλμούς χρησιμοποιείται κατά τον 10ο αιώνα από το Φλωρεντινό Ετυμολογικό. Ελληνολατινικό Λεξικό του 13ου αιώνα –έργο ανώνυμου- αλλά και η Γραμματική του Θεόδωρου Γαζή, λογίου του 15ου αιώνα, στηρίζεται στο έργο του Χοιροβοσκού.
3) Μέγας Φώτιος (820-893) Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 858 έως το 867 και από το 877 έως το 886. Θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες μορφές της εν γένει ιστορίας του Βυζαντίου και του Πατριαρχείου Κων/πόλεως. Ήταν επίσης ένας από τους σημαντικότερους λογίους του μεσαιωνικού Ελληνισμού.
«Μυριόβιβλος ή Βιβλιοθήκη» είναι έργο του Πατριάρχη Φωτίου του Α', το οποίο συνέγραψε κατά πάσα βεβαιότητα κατά την διάρκεια των εξοριών του και το οποίο απηύθυνε προς τον αδελφό του Ταράσιο και είχε σκοπό να του μεταδώσει τις γνώσεις του από τα βιβλία που κατά καιρούς είχε διαβάσε. Αναφέρεται σε 280 συγγραφείς της εκκλησιαστικής και της θύραθεν παιδείας. Περιλαμβάνει αποσπάσματα, περιλήψεις των έργων τους και των δογμάτων τους, εκτίμηση του ύφους και του χαρακτήρα τους. Το έργο πολλών από αυτούς τους συγγραφείς δεν σώθηκε μέχρι τις μέρες μας και έτσι μόνο χάρη στον Φώτιο έχουμε αποσπάσματα από τους Κτησία, Κόνωνα, Μέμνονα και τα χαμένα βιβλία του Διοδώρου.
«Λέξεων Συναγωγή»
4) Αρέθας (περ. 860-935) θεωρείται ένας από τους διαπρεπέστερους λογίους της Μεσοβυζαντινής περιόδου, και από τους πρωτεργάτες της αναβίωσης των κλασικών σπουδών στο Βυζάντιο. Οι κώδικες που δημιούργησε ο ίδιος, που περιείχαν τα σχόλιά του, θεωρούνται ότι διέσωσαν πολλά αρχαία κείμενα, συμπεριλαμβανομένων έργων του Πλάτωνα και των «εἰς ἑαυτόν» του Μάρκου Αυριλίου.
5) Κωνσταντίνος Κεφαλάς (τέλη 9ου-αρχές 10ουαι. μ.Χ.) Βυζαντινός λόγιος ο οποίος συνέθεσε σημαντικότατο βιβλίο επιγραμμάτων (την Ανθολογία του Κεφαλά) που έγινε η βάση της Παλατινής Ανθολογίας και της Ανθολογίας του Πλανούδη.
«Ανθολογία του Κεφαλά» ονομάζεται από τους ερευνητές η ανθολογία επιγραμμάτων που γράφτηκε πιθανότατα κοντά στο 900 μ.Χ. στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, στην οποία βασίστηκαν η Παλατινή και η Ανθολογία του Πλανούδη. Το όνομά της το οφείλει στον Κωνσταντίνο τον Κεφαλά, ο οποίος αναφέρεται σε αρκετές περιπτώσεις από την Παλατινή Ανθολογία ως ο συντάκτης του βιβλίου στο οποίο είχε βασιστεί το κείμενο της Ανθολογίας. Το περιεχόμενό της θεωρείται ότι είναι τα βιβλία IV-VII και IX-XV της Παλατινής Ανθολογίας. Η ίδια η Ανθολογία του Κεφαλά δεν έχει διασωθεί, αλλά αρκετές αναφορές σε αυτήν υπάρχουν στο λεξικό Σούδα που είχε επίσης γραφεί τον 10ο αιώνα με την ένδειξη «εν Επιγράμμασιν».
6) Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078) Βυζαντινός λόγιος, φιλόσοφος, ιστορικός, ποιητής, ιατρός, αστρονόμος, διπλωμάτης, πολιτικός και συγγραφέας με επιβλητικό διδακτικό και συγγραφικό έργο σε όλους τους κλάδους των γραμμάτων και των επιστημών. Είχε σημαντική προσφορά στον χώρο της γενικής και ανώτερης παιδείας, στην οργάνωση και ανάπτυξη της οποίας στον 11 αιώνα η συμβολή του υπήρξε καίρια. Δίδαξε στο Πανδιδακτήριο, δηλαδή το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως, στο οποίο είχε αποκτήσει τη θέση του ύπατου των φιλοσόφων (δηλαδή πρύτανη, με τους σημερινούς όρους).
7) Σούδα ή Σουίδα, είναι ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά λεξικά ή εγκυκλοπαίδειες, το οποίο γράφτηκε τον 10ο αιώνα. Περιέχει 30.000 λήμματα, πολλά από τα οποία περιέχουν στοιχεία από πηγές που διαφορετικά θα είχαν χαθεί στον καιρό μας. Το λεξικό του είναι ένα από τα πολυτιμότερα έγγραφα για την ελληνική φιλολογία, τη γραμματική, και τη λογοτεχνική ιστορία.
8) «Παλατινή Ανθολογία» είναι συλλογή αρχαίων και βυζαντινών ελληνικών επιγραμμάτων της περιόδου από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι το 600 μ.Χ., που βρέθηκε σε χειρόγραφο το 1606 και θεωρείται ότι συντάχθηκε τον 10ο αιώνα με βάση την Ανθολογία του Κεφαλά. Μαζί με την Ανθολογία του Πλανούδη απαρτίζει τη συμβατικά ονομαζόμενη Ελληνική Ανθολογία. Σύμφωνα με μια νεώτερη μελέτη θεωρείται πιθανό πως ο Κωνσταντίνος ο Ρόδιος (870/880 - θαν. μετά το 931) ήταν συντάκτης μέρους ή του συνόλου της Παλατινής Ανθολογίας.
9) Ιωάννης Τζέτζης (1110-1180) Βυζαντινός λόγιος, συγγραφέας και ποιητής (γραμματικός). Τα πολυάριθμα έργα του αποτελούν σημαντική πηγή για χαμένα αρχαία ελληνικά έργα. Ο Τζέτζης πρώτος έγραψε ποιήματα στον πολιτικό ή δημοτικό στίχο, τον δεκαπεντασύλλαβο στίχο στον οποίο είναι γραμμένα τα περισσότερα ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Στα έργα του έκανε πολυάριθμες αναφορές σε αρχαίους συγγραφείς, κάτι που κάνει τα γραπτά του σημαντικά. Από την άλλη πλευρά, πολλές από τις αναφορές αυτές έχουν γίνει από μνήμης, καθώς δεν είχε αρκετά χρήματα για βιβλία και (κρίνοντας από τα έργα που δεν έχουν χαθεί) περιέχουν ανακρίβειες.
10) Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (περ. 1115 – 1195/6) Βυζαντινός λόγιος και κληρικός. Είχε καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, έγινε επίσκοπος Μύρων της Μικράς Ασίας και αργότερα Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (περίπου το 1178). Είναι ιδιαίτερα γνωστός για την ιστορία του αναφορικά με τη λεηλασία της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς το 1185 (στην οποία αιχμαλωτίστηκε προσωρινά), αλλά και τα ερμηνευτικά σχόλιά του για τον Όμηρο.
11) Μανουήλ Oλόβολος (1245 – 1310/14) ή Μάξιμος Ολόβολος Βυζαντινός λόγιος, διπλωμάτης, και μοναχός, και ένας από τους πρωτοστάτες εναντίον της επανένωσης των Εκκλησιώ. Ο Ολόβολος αναφέρεται πως ήταν από τους λίγους βυζαντινούς οι οποίοι κατείχαν καλή γνώση της λατινικής γλώσσας -ίσως από τους πρώτους μαζί με τον Πλανούδη-, και πως είχε μεταφράσει αρκετά κείμενα από ελληνικά σε λατινικά, καθώς και περιγράφεται ως ένας από τους κύριους συγγραφείς επί της γραμματικής.
12) Μάξιμος Πλανούδης (1260-1305) Βυζαντινός λόγιος μοναχός, συγγραφέας και λατινιστής με σημαντικό θεολογικό και φιλολογικό έργο.
«Ανθολογία του Πλανούδη ή Πλανούδεια Ανθολογία», ονομάζεται η ανθολογία ελληνικής ποίησης και επιγραμμάτων που κατέγραψε ο Μάξιμος Πλανούδης το 1299, βασιζόμενος στην Ανθολογία του Κεφαλά. Περιλαμβάνει 2.400 επιγράμματα.
13) Ιωάννης Πεδιάσιμος (γεν. 1250 - θαν. αρχές 14ου αιώνα) ή Ιωάννης Πόθος ή Ιωάννης Γαληνός, Βυζαντινός πολυμαθής λόγιος, με τις ιδιότητες του αστρονόμου, ποιητή, κληρικού, μαθηματικού, μουσικού, και φυσικού φιλόσοφου ανάμεσα σε άλλα. Έζησε και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη, Οχρίδα, και Θεσσαλονίκη. Του αποδίδονται επίσης και σχόλια στο έργο του Ησίοδου, γραμματικές σημειώσεις, και ένα ιαμβικό ποιήμα με τον τίτλο Πόθος σχετικά με τους διάφορους τύπους γυναικών.
14) Θωμάς Μάγιστρος άκμασε κατά τη βασιλεία του Ανδρονίκου Β΄ (1282-1328) ήταν ένας από τους Βυζαντινούς φιλολόγους που αναγνωρίστηκε αυτή την περίοδο για το έργο του . Έγινε γραμματικός και έμπιστος σύμβουλος του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου.
15) Δημήτριος Τρικλίνιος (1280-1340) σημαντικός λόγιος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που γεννήθηκε και έζησε στη Θεσσαλονίκη, γνωστός για το σχολιασμό των έργων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, αλλά και για αστρονομικό / αστρολογικό του σύγγραμμα. Σημαντικό έργο του ήταν επίσης η αντιγραφή σημαντικού αριθμού αρχαίων κειμένων και από τον ίδιο αλλά και πιθανότατα από μαθητές του - εργαστήριο αντιγραφής χειρογράφων.
16) Μανουήλ Χρυσολωράς (1355-1415) ήταν από τους κυριότερους συγγραφείς και πρωτεργάτες της εισαγωγής της ελληνικής παιδείας και γραμματείας στην Ιταλία κατά τα τελευταία έτη ζωής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453). Το συγγραφικό του έργο δεν ήταν εκτεταμένο, ο διδακτικός του όμως ρόλος στην πρώιμη Αναγέννηση υπήρξε αποφασιστικός.
17) Θεόδωρος Γαζής (περ. 1398 - 1475), ο επονομαζόμενος Θεσσαλονικεύς ήταν Έλληνας ουμανιστής, μεταφραστής του Αριστοτέλη, επιστήμονας και λόγιος του 15ου αιώνα.
18) Ανδρόνικος Κάλλιστος ήταν λόγιος του 15ου αιώνα. Με τον Κάλλιστο και τον Ερμώνυμο άρχισε η συστηματική διδασκαλία των ελληνικών Γραμμάτων στη Γαλλία. Αργότερα πήγε και στο Λονδίνο. Μετέδωσε την αριστοτελική σκέψη σε πολλούς μαθητές του, οι οποίοι διακρίθηκαν στην Ευρώπη για τη σοφία τους. Ήταν κάτοχος μεγάλης συλλογής χειρογράφων.
19) Δημήτριος Χαλκοκονδύλης (1423 – 1511) ήταν Έλληνας λόγιος, ένας από τους σημαντικότερους, που συνέβαλε με το έργο του στην αναβίωση των ελληνικών γραμμάτων στη δυτική Ευρώπη.
20) Κωνσταντίνος Λάσκαρις (1434-1501) Το 1476 είχε τη χαρά να δει τη Γραμματική του σε έντυπο βιβλίο το οποίο εκδόθηκε στο Μιλάνο -το πρώτο με ελληνικό κείμενο μόνο βιβλίο που τυπώθηκε. Ο Λάσκαρις, εκτός από την Γραμματική του, συνέγραψε διάφορα βιβλία σχετικά με επιμέρους θέματα της Γραμματικής όπως περί τόνων των ονομάτων, ετυμολογία, ορθογραφία, κ.α., μεταφράσεις αρχαίων Ελλήνων όπως του Πλούταρχου, τον Διογένη τον Λαέρτιο καθώς και ανθολογίες συγγραφέων, ιστορικά όπως την βυζαντινή ιστορία από τη περίοδο του Θεοδώρου Λάσκαρη έως το Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, αλλά και θρησκευτικά όπως τον Βίο του Αγίου Δημητρίου και τις Πράξεις των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
.jpeg)
.jpeg)
.jpeg)
