 |
Η πρώτη προσπάθεια εννοιολόγησης του πολιτικού τραγουδιού έγινε από τον Μάνο Χατζιδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα της ελληνικής ραδιοφωνίας στις 3 Σεπτεμβρίου 1978: "Το πολιτικό τραγούδι, οριοθετείται ως τραγούδι αντίστασης και διαρκούς πάλης ενάντια σε κάθε μορφή πολιτικής, εθνικής και κοινωνικής αδικίας, ως μια μορφή αυτοσυνείδησης και ταυτόχρονα συνειδητοποίησης του κόσμου στον οποίο απευθύνεται, για να φανεί πρώτον η αδιάρρηκτη συνέχειά του ως είδος τέχνης και κατά δεύτερον η αέναη σύνδεσή του με ιστορικο-πολιτικούς παράγοντες"
Έτσι από τα κλέφτικα τραγούδια της Τουρκοκρατίας προχωράμε στα Αντάρτικα της Εθνικής Αντίστασης, στην περίοδο της Χούντας και στις πολιτικές συναυλίες της Μεταπολίτευσης με πρωτεργάτη τον Μίκη Θεοδωράκη. Άλλωσατε στο πολιτκό τραγούδι τον πρωτίστο ρόλο έχει ο στίχος και η θεματική και όχι η μορφή αφού αυτή ποικίλει και αυτό συμβαίνει γιατί η ίδια η μουσική συνολικά μετεξελίσσεται και διαφοροποιείται. Έτσι από τον "Θούριο του Ρήγα" και το "Ξύπνα καημένε μου Ραγιά" περνάμε στον "Ύμνο του ΕΛΑΣ". Την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης έχουμε και την πρώτη σύνδεση του
πολιτικού τραγουδιού και με συγκεκριμένη πολιτική και κομματική ταυτότητα αλλά
και με το λεγόμενο όρο «στρατευμένη τέχνη». Η Μεταπολεμική περίοδος στην Ελλάδα υπήρξε η αφετηρία αυτού που ονομάζουμε επισήμως πολιτικό τραγούδι, το οποίο όμως ουσιαστικά γιγαντώνεται την περίοδο της Επταετίας. Το πολιτικό τραγούδι της δεκαετίας του '70 σαφώς και υπερκάλυψε τον ρόλο του, δηλαδή τη στηλίτευση κάθε μορφής παράνομης και καταχρηστικής εξουσίας, στέρησης ελευθερίας, λογοκρατίας, βίαιης καταστολής και οποιονδήποτε άλλων δεινών επέφερε μια δικτατορία. Σαφώς και συνδέθηκε με την Αριστερά αφού από τα σπλάχνα της ξεπήδησαν οι σημαντικότεροι εκπρόσωποί του. Αυτό όμως που προσέθεσε σε σχέση με τα παρεμφερή επαναστατικά τραγούδια του παρελθόντος είναι και μια αισθητική προσέγγισης της τέχνης..
Αυτή η έντεχνη τέχνη του πολιτικού τραγουδιού συνέβη για δύο λόγους. Πρώτον γιατί έχουμε μια γενιά ποιητών και στιχουργών και συνθετών που εκτός από την πολιτική τους ταυτότητα διαθέτουν και γνώσεις και κουλτούρα και αναμφισβήτητα μεγάλο ταλέντο, όλα απόρροια της ισχυρής πνευματικής ζωή που επικρατούσε. Συνέβη όμως και εξαιτίας συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών, δηλαδή, της παρανομίας και της λογοκρισίας. Ο πολιτικός λόγος στα τραγούδια είτε είναι ευθύβολος, ρητός και κατηγορηματικός είτε έντονα υπονομευτικός ή αλληγορικός μεταφέρει πάντα ένα βαθύτερο μήνυμα, αυτό της αντίσταση και της επανάσταση.Ποιητές, στιχουργοί, συνθέτες ερμηνευτές της περιόδου: Θεοδωράκης, Λεοντής, Μαρκόπουλος, Λοΐζος, Χατζιδάκις, Μικρούτσικος, Γκάτσος, Ελευθερίου, Βίρβος, Φαραντούρη, Βενετσάνου, Ξυλούρης, Μπιθικώτσης, Νταλάρας, Χαλκιάς, Μητσιάς, Δημητριάδη, Σεφέρης, Ελύτης,
Περισσότερες Πληροφορίες:
http://www.musicpaper.gr/topics/item/2685-politikos-stixos Γράφει ο Σπύρος Αραβανής
http://www.youtube.com/watch?v=_QVbC0ZeKu4
Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης
http://www.youtube.com/watch?v=L12DXp1ZXS8
Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης
Οδυσσέας Ελύτης «Τό Ἄξιον Ἐστί»
ΑπάντησηΔιαγραφήΆσμα Δ΄
ΕΝΑ τό χελιδόνι * κι ἡ Ἄνοιξη ἀκριβή
Γιά νά γυρίσει ὁ ἥλιος * θέλει δουλειά πολλή
Θέλει νεκροί χιλιάδες * νά ‘ναι στους Τροχούς
Θέλει κι οἱ ζωντανοί * νά δίνουν τό αἷμα τους.
Θέ μου Πρωτομάστορα * μ’ ἔχτισες μέσα στά βουνά
Θέ μου Πρωτομάστορα * μ’ ἔκλεισες μές στή θάλασσα!
Πάρθηκεν ἀπό Μάγους * τό σώμα τοῦ Μαγιοῦ
Τό ‘χουνε θάψει σ’ ἕνα * μνῆμα τοῦ πέλαγου
Σ’ ἕνα βαθύ πηγάδι * τό ‘χουνε κλειστό
Μύρισε τό σκοτά * δι κι ὅλη ἡ Ἄβυσσο.
Θέ μου Πρωτομάστορα * μέσα στίς πασχαλιές καί Σύ
Θέ μου Πρωτομάστορα * μύρισες τήν Ἀνάσταση!
Σάλεψε σάν τό σπέρμα * σέ μήτρα σκοντεινή
Τό φοβερό τῆς μνήμης * ἔντομο μές στή γῆ
Κί ὅπως δαγκώνει ἀράχνη * δάγκωσε τό φῶς
Ἔλαμψαν οἱ γιαλοί * κι ὅλο τό πέλαγος.
Θέ μου Πρωτομάστορα * μ’ ἔζωσες τίς ἀκρογιαλιές
Θέ μου Πρωτομάστορα * στά βουνά μέ θεμέλιωσες!
Το ποίημα γεννημένο απ’ την επώδυνη εμπειρία της γερμανικής κατοχής, αποδίδει την απόγνωση των Ελλήνων μπροστά στη φονική δράση των Γερμανών, στην πείνα που θέριζε κατά χιλιάδες τους πολίτες και στην αδυναμία ουσιαστικής αντίδρασης. Στις δραματικές αυτές στιγμές για το ελληνικό έθνος καθίσταται σαφές πως οι άνθρωποι οφείλουν να δράσουν συλλογικά, αποδεχόμενοι πως η ατομική δράση δεν επαρκεί και πως το βίωμα του πολέμου είναι καθολικό. Μια κοινή εμπειρία που καλεί τους πολίτες να ενωθούν, για να αντιμετωπίσουν μαζί τον πόνο και να δώσουν μαζί το σημαντικότερο αγώνα της ζωής τους.
Η αγωνιστική διάθεση πάντως του ποιήματος και η απουσία συγκεκριμένων αναφορών, το αποδεσμεύουν απ’ τη δεδομένη ιστορική περίοδο και το καθιστούν διαχρονικό σύμβολο ελπίδας για τον πολύπαθο ελληνισμό. Ο Ελύτης, άλλωστε, αξιοποιεί στο Άξιον Εστί ολόκληρη την πορεία του ελληνισμού, τόσο σε επίπεδο γλωσσικό όσο και σε επίπεδο ποιοτικής απόδοσης της ελληνικής ταυτότητας. Ο ποιητής αναδεικνύει το ιδιαίτερο εκείνο στοιχείο της ελληνικής ψυχής, που έχει δώσει σ’ αυτό το λαό τη δυνατότητα να αντιστέκεται και να επιβιώνει παρά τις πλείστες δυσκολίες που έχει συναντήσει στη μακραίωνη πορεία του.
Read more: http://latistor.blogspot.com/2012/04/blog-post_12.html#ixzz31AG5Ebrt
(Τα Πάθη) Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ
ΑπάντησηΔιαγραφήΤης δικαιοσύνης ήλιε νοητέ
και μυρσίνη συ δοξαστική
μη παρακαλώ σας μη
λησμονάτε τη χώρα μου!
Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά
στα ηφαίστεια κλήματα σειρά
και τα σπίτια πιο λευκά
στου γλαυκού το γειτόνεμα!
Της Ασίας αν αγγίζει από τη μια
της Ευρώπης λίγο αν ακουμπά
στον αιθέρα στέκει να
και στη θάλασσα μόνη της!
Τα πικρά μου χέρια με τον Κεραυνό
τα γυρίζω πίσω άπ' τον Καιρό
τους παλιούς μου φίλους καλώ
με φοβέρες και μ' αίματα!
Μα' χουν όλα τα αίματα ξαντιμεθεί
κι οι φοβέρες αχ λατομηθεί
και στον έναν ο άλλος
μπαίνουν εναντίον οι άνεμοι!
Βασική ιδέα του άσματος είναι η ανάγκη να παύσει η διχόνοια που συχνά απείλησε να εξολοθρεύσει το έθνος. Γι’ αυτό ο ποιητής ζητά από το πνεύμα της Δικαιοσύνης να μην εγκαταλείψει τη χώρα του, να λυπηθεί την τραγική της μοίρα. Στο δεύτερο δίστιχο η Ελλάδα παρουσιάζεται με τη δίμορφη έκφραση του τοπίου της: ψηλά βουνά και νησιωτικά ηφαίστεια κλήματα, τα λευκά σπίτια δίπλα στο γλαυκό της θάλασσας. Στο επόμενο δίστιχο δίνεται η οριακή θέση της στον ιστορικό, γεωγραφικό (σε Ευρώπη και Ασία ανάμεσα) και στον πνευματικό (στον αιθέρα στέκει) χώρο. Εκφράζονται επίσης, σε επίπεδο γενικότατο, οι αντιθέσεις μέσα από τις οποίες μορφοποιείται: στον αιθέρα στέκει - και στη θάλασσα μόνη της. Το “στον αιθέρα στέκει” φέρνει στο νου πλατωνική εικόνα: είναι ιδέα και πετά. Το “μόνη της” εκφράζει την ιδιοτυπία, τη μοναδικότητα, αλλά και την απομόνωση, τη μοναχικότητα, που υποβόσκει και στο επόμενο δίστιχο. Στο τέταρτο δίστιχο η Ελλάδα είναι η χώρα που ούτε οι ξένοι την επόνεσαν, την λογάριασαν, αλλά ούτε και οι ίδιοι οι δικοί της την αγάπησαν όσο της έπρεπε. Το πένθος τη σημαδεύει σε αντίθεση με το φως, το ανυποχώρητο, που ξεσκεπάζει τα πάντα και κάνει γλυκιά τη ζωή. Στο πέμπτο δίστιχο ο ποιητής επικαλείται αφενός το προγονικό παρελθόν (Κεραυνός-Δίας) και αφετέρου απευθύνεται σε όποιον αγάπησε κάποτε αυτή τη χώρα (τους παλιούς φίλους καλώ) και ζητά βοήθεια με οποιοδήποτε μέσο επίκλησης (με φοβέρες και μ’ αίματα). Μα οι φοβέρες δεν πιάνουν (έκτο δίστιχο) και οι κίνδυνοι της διχόνοιας (εναντίον οι ανέμοι) απειλούν να εξαφανίσουν το γένος.Το έκτο άσμα των Παθών έχει ως θέμα του την έκκληση του ποιητή στο πνεύμα της Δικαιοσύνης να λυπηθεί την τραγική μοίρα της Χώρας του. Δίνει το “δείγμα” του τοπίου της, στη δίμορφη έκφραση του, των βουνών και της θάλασσας. Δίνει την ιστορικογεωγραφική της θέση, τον πνευματικό της χώρο, το υψιπετές, την “ανισορροπία” και τη “μοναδική” μοναξιά της. Είναι η χώρα που δεν την σκέφτεται ο ξένος και δεν πονάει ο δικός. Σ’ αυτήν, παντού και πάντα, κατοικεί το πένθος σε τραγική αντίθεση μ’ ένα καταλυτικότατο ευδαιμονισμένο φως της ζωής. Κάνει έκκληση ο ποιητής να μείνουν ενωμένοι οι `Ελληνες, εν ονόματι του προγονικού παρελθόντος, υποσημαίνοντας τον κίνδυνο του πλήρους εξολοθρευμού (όπως έκανε κι ο Σολωμός), από την διχόνοια. Είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι η όλη ιδέα του έκτου άσματος έχει συγγένεια με τις στροφές του «`Υμνου εις την Ελευθερία», που αναφέρονται στο θέμα αυτό.
Τη χώρα αυτή ούτε οι ξένοι ποτέ την σκέφτηκαν, μα και οι δικοί της δεν την αγάπησαν όσο θα έπρεπε. Παντού απλώνεται πένθος σε μιαν αμείλικτη αντίθεση με το φως της ζωής. Ο ποιητής επικαλούμενος ακόμη και το προγονικό παρελθόν, καλεί με κάθε τρόπο όποιον αγάπησε αυτή τη χώρα να βοηθήσει στο τέλος της διχόνοιας που πνέει παντού και πάει να την εξολοθρεύσει.
Πηγή: www.odyssey.com.cy
Στρατευμένη τέχνη ονομάζεται η τέχνη η οποία εκφράζει και υπηρετεί κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ στρατευμένη τέχνη χρησιμοποιείται είτε με την ελεύθερη βούληση του καλλιτέχνη είτε του επιβάλλεται από το εκάστοτε καθεστώς με τρόπο προσανατολιστικό και δεσμευτικό, με απώτερο στόχο να τεθεί στην υπηρεσία της ιδεολογίας του.
Στην ιδεολογία στην οποία μπορεί να στρατευτεί η τέχνη ενός καλλιτέχνη είναι: η πολιτική, η κομματική, η φιλοσοφική και η θρησκευτική.
Βέβαια σχεδόν κανένας καλλιτέχνης δεν είναι δυνατόν να μην επηρεάζεται στη δημιουργία των έργων του, από τις ιδέες του κοινωνικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει και από τις ιδεολογικές ή πνευματικές τάσεις της εποχής.
Η ποιότητα των έργων της στρατευμένης τέχνης μπορεί να είναι υψηλή ή χαμηλή ανάλογα με τους εξής δύο παράγοντες, της ελεύθερης ή επιβεβλημένης στράτευσης του καλλιτέχνη.
Στην πρώτη περίπτωση της ελεύθερης στράτευσης του καλλιτέχνη, εφόσον ο ίδιος υπηρετεί ένα ιδανικό του ανθρώπου[4] και δεν παρεκκλίνει από το αισθητικό κάλλος, τότε μπορεί να έχουμε υψηλή ποιότητα.
Στη δεύτερη περίπτωση της επιβεβλημένης στράτευσης του καλλιτέχνη, τα έργα του λόγω του ότι είναι προπαγανδιστικά και προωθούν ξένους με την τέχνη σκοπούς, και τουτέστιν η άσκηση της πνευματικής δημιουργίας τους είναι καταπιεσμένη και ανελεύθερη, αυτά χαρακτηρίζονται από χαμηλή ποιότητα.