 |
| Οι τόποι διασποράς τους |
Γενικά μιλώντας αυτή η ιδιαίτερη φολκλορική μουσική παράδοση είναι κυρίως φωνητική και αποτελείται από τα αργά θρηνώδη τραγούδια και τις γρήγορες μελωδίες που μπορούν να συνοδευθούν με το χορό. Οι γρήγορες μελωδίες συνοδεύονται με λόγια, το χέρι-χτύπημα, τις στόμα-πέρκες, κρότος των ξύλινων κουταλιών, και άλλων τεχνικών. Ολόκληρη η μουσική τους είναι βασισμένη στη φολκλορική μουσική των χωρών όπου οι Τσιγγάνοι πήγαν κατευθείαν ή εγκαταστάθηκαν. Η τοπική μουσική υιοθετείται και εκτελείται – συνήθως οργανικά – και, αργά, μετασχηματίζεται στις μορφές, οι οποίες είναι συνήθως πιό σύνθετες από τις αρχικές μορφές τις. Με τη σειρά της, η τσιγγάνικη μουσική έχει επηρεάσει πολύ την τοπική μουσική. Στα Βαλκάνια υπάρχει η παραδοσιακή Tallava, στην Βουλγαρία η chalga μουσικής, στην Ρουμανία οι manele, στην Τουρκία το Belly Dancing ενώ και στην Δυτική Ευρώπη και την Ρωσία απαντόνται τσιγγάνικα τραγούδια όμως λίγω πιο "εξευγενισμένα". Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και ανταπόκριση για την μουσική αυτή και για τους ανθρώπους αυτούς υπήρξε την περίοδο 1920-1960 στην Βουδαπέστη και την Βιέννη. Η ταινία του Κοστουρίτσα "Ο Καιρός των Τσιγγάνων" αποτελεί ίσως την σημαντικότερη πηγή ενημέρωσης.
Μουσικά Όργανα που χρησιμοποιούν: Κλαρίνο, Βιολί, Τουμπερλέκι, και σπανιότερα την κιθάρα και το ακορντεόν
Γνωστοί Έλληνες Τσιγγάνοι τραγουδιστές και μουσικοί: Μανώλης Αγγελόπουλος, Κώστας Χατζής, Αλέξανδρος Χατζής, Βασίλης Παϊτέρης, Ελένη Βιτάλη, Μάκης Χριστοδουλόπουλος, Ελευθερία Χριστοπούλου, Ανέστης Αθανασίου, Ζαφείρης Μελάς, Ειρήνη Μερκούρη, Γιώργος Ξανθιώτης, Μάκης Μπέκος, Σώτης Βολάνης, Κώστας Παυλίδης, Φωτεινή Τσιτσίγκου, Αλέξης Βενέτης, Θοδωρής Βερλής κ.ά.
Γνωστά τσιγγάνκα τραγούδια: Τσιγγάνας Γάλα, Το τραγούδι του τσιγγάνου, Ο Τσιγγάνος, Πρόσφυγας (Αγγελόπουλος), Μπαλαμός (Βιτάλη), Magava Tout (Βίσση & Πάρις), Εντερλέζι, Sokerde, Τσιγγάνα Μαρία (Χιώτης-Λίντα), Dui dui (Saban Bajramovic), Tzastaramen ge du (Πάμε να φύγουμε) κ.αΤσιγγάνικοι Ρυθμοί
https://www.youtube.com/watch?v=AYo8FW1K1QY
https://www.youtube.com/watch?v=yIHvB26g4o4
Οι Ρομά (στον ενικό αριθμό Ρομ), γνωστοί και ως Τσιγγάνοι, Ατσίγγανοι, Αθίγγανοι, Κατσίβελοι, Σίντηδες ή με τον υποτιμητικό χαρακτηρισμό Γύφτοι, είναι ένας κατά βάση νομαδικός λαός με ινδική καταγωγή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟναμασία
Οι Ρομά είναι στις περισσότερες χώρες γνωστοί με λέξεις συγγενικές με τις λέξεις "γύφτος" ή "γιούφτος". Οι λέξεις αυτές προέρχονται από τη λέξη "Αιγύπτιος" και η χρήση τους οφείλεται στην πεποίθηση παλαιότερων εποχών ότι οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο. Η λέξη "Ρομ", που χρησιμοποιείται σε πολλές περιοχές από τους ίδιους, σημαίνει στη γλώσσα τους "άντρας" ή "σύζυγος". Μεταξύ τους χρησιμοποιούν περισσότερο τα "Μελελέ" (Λαός μαύρος), "Μανούς" (άνθρωπος) και "Σίντε". Επίσης, η λέξη "αθίγγανος" ή "ατσίγγανος" σημαίνει τον "ανέγγιχτο" (από την ονομασία της κατώτερης ινδουιστικής κάστας, από την οποία πιθανολογείται ότι προήλθαν) και ετυμολογείται από το στερητικό α- και το ρήμα θιγγάνω, δηλαδή "αγγίζω". Δεν πρέπει να συγχέονται με την θρησκευτική ομάδα Αθίγγανοι που έδρασε τον 8ο αιώνα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και διέθετε μεγάλη επιρροή.
Όσον αφορά στον ευρωπαϊκό χώρο η γαλλική λέξη gitan και η ισπανική gitano προέρχονται από την ίδια ετυμολογία που προέρχεται και το gypsy (γύφτος). Η γερμανική λέξη Zigeuner και η σλαβική tsigan ή cigan φαίνεται να έχουν διαφορετική πηγή, καθώς συνδέονται με ελληνική λέξη αθίγγανος, που χρησιμοποιήθηκε αφενός για να περιγράψει την ανωτέρω θρησκευτική ομάδα, αλλά και τους "ειδωλολάτρες" Ρομά, όταν πρωτοεμφανίστηκαν στις επικράτειες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο όρος δηλαδή προϋπήρχε της εμφάνισής τους. Οι ίδιοι αποκαλούν τους εαυτούς τους Ρομ με τον πληθυντικό Ρομά στις περισσότερες διαλέκτους. Η λέξη Ρομ είναι συνώνυμη του Ντομ, της λέξης που χρησιμοποιούν οι Ινδοί για το «άνθρωπος». Ακόμα και ομάδες όπως οι Σίντι που δεν αυτοαποκαλούνται Ρομ, διατηρούν τη λέξη με τη σημασία του "συζύγου"
Προέλευση
Οι γενικότερα αποδεκτές θεωρήσεις υποθέτουν ότι οι Ρομά προέρχονται από τη Β. Ινδία. Μετακινήθηκαν στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη πριν από το 500 έως το 1000, πιθανώς εξαιτίας της επέκτασης του Ισλάμ και της απειλής πολέμου στην περιοχή. Δεν υπάρχει έως τώρα συγκεκριμένη σχέση ανάμεσα στους Ρομά της Ευρώπης και κάποια ιδιαίτερη ομάδα νομάδων στην Ινδία. Οι διασυνδέσεις είναι αποτέλεσμα γλωσσολογικής μελέτης, βάσει της οποίας υπάρχει σημαντική ομοιότητα ανάμεσα στα Ρομανί, τα Χίντι και τα Πουντζάμπι. Η γλώσσα που μιλούν οι Ρομά έχει ομοιότητες όσον αφορά στη γραμματική και το λεξιλόγιο με τη γλώσσα που ομιλούνταν περίπου το 1000 στην ινδική υποήπειρο. Τα γλωσσολογικά ευρήματα έχουν επιβεβαιωθεί, επίσης, από γενετικές μελετές σε πληθυσμούς Ρομά που κατοικούν στην Ευρώπη.
Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ρομά σε μαζικές και σε τόσο μεγάλων αποστάσεων μετακινήσεις είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιστορίας. Υπάρχουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες οι Ρομά προήλθαν από κατώτερες κάστες του Ινδού ποταμού, τα μέλη των οποίων στρατολογήθηκαν ως μισθοφόροι σε πολέμους εναντίον των Αράβων. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Ρομά προέρχονται από αιχμαλώτους των Αράβων, κατά την εισβολή των Μουσουλμάνων στη βόρεια Ινδία και το σημερινό Πακιστάν, ή απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους ως πρόσφυγες εξαιτίας της εισβολής.
Αν και έχει επιβεβαιωθεί ότι οι Ρομά προέρχονται από την Ινδία, δεν είναι γνωστή η φυλετική ομάδα από την οποία προέρχονται. Σύμφωνα με μια έρευνα οι Ρομά προέρχονται από τους Τζατ, μια φυλετική ομάδα της νότιας Ασίας. Η ανακάλυψη της λεγόμενης μετάλλαξης Τζατ που προκαλεί ένα τύπο γλαυκώματος έδειξε ότι οι Ρομά προέρχονται από τους Τζατ που ζουν στη βόρεια Ινδία και στο Πακιστάν. Αυτή τη σχέση είχε παλιότερα υποδείξει ο Μικαέλ Ζαν ντε Γκοετζέ το 1883.Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας αντικρούουν παλιότερες έρευνες που έδειξαν ότι οι απλότυποι των Ρομά και των Τζατ δεν σχετίζονται. Οι Ρομά, σύμφωνα με μία άλλη θεώρηση, φέρονται να μετανάστευσαν από την Πενταποταμία της Ινδίας -σημερινό Παντζάμπ- γύρω στο 1200 μ.Χ. το νωρίτερο.
Άφιξη στην Ευρώπη και εξάπλωση σε ολόκληρο το κόσμο
ΑπάντησηΔιαγραφήΠερνώντας από το Αφγανιστάν, την Περσία, την Αρμενία και την Τουρκία, έφτασαν στην Ευρώπη, όπου στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της ηπείρου και αργότερα στην Αμερική. Η άφιξή τους στην Ευρώπη συνέβη το 10ο-11ο αιώνα, όταν καταγράφονται στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 15ο αιώνα οι Ρομά είχαν ολοκληρώση την μετανάστευσή τους σε ολόκληρη την Ευρώπη. Κατά την Οθωμανική αυτοκρατορία περισσότεροι Ρομά ήρθαν στα Βαλκάνια ως υπηρέτες, τεχνίτες αλλά και ως βοηθητικό προσωπικό του οθωμανικού στρατού. Αργότερα, κατά τις μαζικές μεταναστεύσεις προς την Αμερική μεγάλος αριθμός Ρομ μετακινήθηκε προς τον Νέο Κόσμο.
Μέχρι το 1860 οι Ρομά χρησιμοποιούνταν ως σκλάβοι. Η δίωξή τους κορυφώθηκε στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου όπου οι Ρομά εκτελέστηκαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζί με ομοφυλόφιλους, Εβραίους, κομμουνιστές και Μάρτυρες του Ιεχωβά. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν κατά την εκτέλεση ιατρικών πειραμάτων. Επειδή δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, είναι αδύνατο να εκτιμηθεί με ακρίβεια ο πραγματικός αριθμός τους αλλά εικάζεται πως είναι μεταξύ 500.000 εώς 2.000.000 (εκατομμυρίων). Τα παιδιά των Ρομά μέχρι το 1973 δινόντουσαν χωρίς την θέληση των γονέων για υιοθεσία με μη Ρομά γονείς. Τα Σοσιαλιστικά καθεστώτα μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο δημιούργησαν νόμους που απαγόρευαν την Ρομανί γλώσσα και χιλιάδες γυναίκες υποχρεώθηκαν σε υποχρεωτική στείρωση τις δεκαετίες 1970 και 1980. Μετά την πτώση των Σοσιαλιστικών καθεστώτων οι Ρομά συνεχίζουν να είναι οι πιο μισητοί άνθρωποι και αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεργίας. Πολλές φορές έχουν καταγραφεί επιθέσεις νεοναζιστών κατά Ρομά.
Γλώσσα
Η γλώσσα των Ρομά, η Ρομανί ή "Ρομανές", είναι μία Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα που συγγενεύει με τις διάφορες ανάμεικτες γλωσσικές διαλέκτους της Ινδίας. Στις διάφορες περιοχές που κατοικούν Ρομ έχουν διαμορφωθεί πολλές τοπικές διάλεκτοι, επηρεασμένες από τις τοπικές γλώσσες. Οι διαφορετικές μορφές Ρομανί που βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη έχουν επίσης πολλές λέξεις Περσικές, σύγχρονες και Βυζαντινές Ελληνικές λέξεις, καθώς και Σλαβικές και Ρουμανικές. Οι λόγιοι θεωρούν τις προσμίξεις αυτές εκφυλισμό της «άλλοτε καθαρής ινδικής γλώσσας» των Ρομά
Πληθυσμός
Υπάρχουν εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες υπάρχουν 12 εκατομμύρια Ρομά παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, ο πληθυσμός τους υπολογίζεται περίπου στα 8 με 10 εκατομμύρια άτομα, ενώ στην Ελλάδα βρίσκεται ο τρίτος σε αριθμό πληθυσμός Τσιγγάνων στη Δυτική Ευρώπη. Οι περισσότεροι ζουν στην Ευρώπη, σε χώρες όπως:Αλβανία -μεταξύ 100 και 150 χιλιάδων, Ρουμανία - μεταξύ 535.250 και 1,2 και 1,5 εκατομυρίων, Ουγγαρία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων, Βουλγαρία - περίπου 750 χιλιάδες, Σερβία - περίπου 700 χιλιάδες, Ισπανία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων, Σλοβακία - μεταξύ 350 και 520 χιλιάδων, Σκόπια. - 260 χιλιάδες, Τσεχία - μεταξύ 150 και 300 χιλιάδων, Γαλλία - 310 χιλιάδες, ουρκία - 2 έως 5 εκατομύρια, Ελλάδα - Η Πολιτεία τούς υπολογίζει σε 120-150 χιλιάδες άτομα.
Οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι Ρομά με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού είναι οι: Αγ. Βαρβάρα, Λιόσια, Kάτω Αχαϊα, Δενδροπόταμος, Αλεξάνδρεια Ημαθίας, Αμαλιάδα, Γαστούνη, Εξαμίλι Κορινθίας, Νέα Ιωνία Μαγνησίας και Νυμφόπετρα
Πολιτισμός
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους εγκαταστημένους. Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως πλανόδιοι έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής χρήσης, όπως επίσης και παλαιοπώλες και ρακοσυλέκτες ή πλανόδιοι οργανοπαίχτες. Οι δεύτεροι κατοικούν συνήθως σε χωράφια ή προσκείμενα εκτός πολεοδομικών συγκροτημάτων. Τα επαγγέλματα που εξασκούν έχουν σχέση συνήθως με το εμπόριο και πολύ πιο σπάνια με εξαρτημένη μισθωτή εργασία..
Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της Άνοιξης (Εντερλέζι) και γιορτάζεται από 23 Απρίλη μέχρι 1 Μάη σε όλη την Ευρώπη. Έντονο έθιμο όλων των τσιγγάνων είναι να χορεύουν τον Ελληνικό, γυναικείο Χορό, τσιφτετέλι.
Θύματα διακρίσεων
Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή/και δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων κάθε περιοχής οι Ρομά έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων. Συχνά αρνητικά στερεότυπα είναι αυτά του "κλέφτη", του "επαγγελματία ζητιάνου", του "τσιγγούνη" κ.ά. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίον των Ρομά συντηρούνται εν μέρει κυρίως από την εμφάνιση τους, τον τρόπο ζωής τους και από την εξώθηση του πληθυσμού των Ρομά στην εγκληματικότητα
Οι Έλληνες Ρομά έχουν 114 σωματεία πανελλήνια (Συνομοσπονδία Ελλάδος) με 300 χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη, ενώ το 2006 συγκρότησαν και πολιτικό κόμμα με τον τίτλο "Ασπίδα-Ρομ" (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου Αυτοπροσδιορισμού ΡΟΜ)[34].
Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) κατήγγειλε τον Σεπτέμβριο του 2006 ότι στην Ελλάδα "την τελευταία δεκαετία παρατηρείται η μεγαλύτερη παράνομη έξωση Ρομά", ενώ παράλληλα είναι σε έξαρση η εξύβριση των υπερασπιστών των δικαιωμάτων τους, με την συμβολή και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Μάλιστα αναφέρεται ότι «ήδη την 1η Σεπτεμβρίου 2006 κατατέθηκε ερώτηση στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης από τον εισηγητή για θέματα μειονοτήτων, σοσιαλιστή βουλευτή Λετονίας Μπορίς Τσίλεβιτς»
Διάσημοι Ρομά
Κάποιοι διάσημοι Τσιγγάνοι ή τσιγγάνικης καταγωγής είναι οι παρακάτω:
Τσάρλι Τσάπλιν - Ηθοποιός
Γιουλ Μπρίνερ - Ηθοποιός
Μπομπ Χόσκινς - Ηθοποιός
Τζάνγκο Ράινχαρντ - Μουσικός, κιθαρίστας
Έσμα Ρετζέποβα - Τραγουδίστρια
Κώστας Χατζής - Μουσικός, τραγουδιστής
Αλέξανδρος Χατζής - Μουσικός, τραγουδιστής
Βασίλης Παϊτέρης - Μουσικός, τραγουδιστής
Μάκης Χριστοδουλόπουλος - Τραγουδιστής
Ελένη Βιτάλη - Τραγουδίστρια
Μανώλης Αγγελόπουλος - Τραγουδιστής
Στάθης Αγγελόπουλος - Τραγουδιστής
Χρήστος Πατσατζόγλου - Ποδοσφαιριστής
Ειρήνη Μερκούρη - Τραγουδίστρια
Μπανέλ Νικολίτα - Διεθνής Ρουμάνος ποδοσφαιριστής
Αντρέ-Πιέρ Ζινιάκ - Διεθνής Γάλλος ποδοσφαιριστής