 |
| Συγγραφέας, φιλόσοφος, οικονομολόγος και σεναριογράφος Ρωσσίδα με εβραϊκές ρίζες, έδρασε στις Η.Π.Α. |
Η Άυν Ραντ ήταν η εισηγήτρια και θεμελιωτής του φιλοσοφικού ρεύματος του Objectiveσμού διατυπώνοντας θέσεις για τη μεταφυσική, την επιστημολογία, την ηθική, την πολιτική φιλοσοφία και την αισθητική. Η Ραντ ονόμασε τη φιλοσοφία της «Αντικειμενισμό» περιγράφοντας την
ουσία του ως: «η ιδέα του ανθρώπου ως ηρωικού όντος, με την προσωπική
του ευτυχία ως ηθικό σκοπό της ζωής του, με την παραγωγική επιτυχία ως
την πιο ευγενή δραστηριότητα και τη λογική ως τη μόνη απόλυτη αξία». Υπερασπιζόταν τη λογική ως μέσο απόκτησης γνώσης και απέρριπτε την πίστη και τη θρησκεία.
Υποστήριζε τον λογικό και ηθικό εγωισμό και απέρριπτε τον ηθικό
αλτρουισμό. Στην πολιτική, καταδίκαζε την έναρξη βίας ως ανήθικη και ήταν αντίθετη στον κολεκτιβισμό, τον κρατισμό και τον αναρχισμό,
υποστηρίζοντας τη μιναρχία (ελάχιστο κράτος) και τον καπιταλισμό της
ελεύθερης αγοράς, καθώς πίστευε ότι ήταν το μοναδικό κοινωνικό σύστημα που
προστατεύει τα ατομικά δικαιώματα. Στην τέχνη, η Ραντ προωθούσε τον
ρομαντικό ρεαλισμό. Ήταν ιδιαίτερα κριτική απέναντι στους περισσότερους
φιλοσόφους και τις φιλοσοφικές παραδόσεις, με εξαίρεση τους Αριστοτελιστές και τους κλασικούς φιλελεύθερους.
"Στη φιλοσοφία, συνιστώ τα τρία Α: Αριστοτέλης, Ακινάτης και Αϋν Ραντ."
Η μεγάλη επιτυχία της Ραντ ήρθε το 1943 με το βιβλίο «Κοντά στον Ουρανό» (The Fountainhead) που έγραψε σε διάρκεια 7 ετών. Την περίοδο που η Ραντ ολοκλήρωνε το μυθιστόρημα είχε κουραστεί τόσο
πολύ που ο γιατρός τής συνταγογράφησε αμφεταμίνες. Το μυθιστόρημα απορρίφθηκε από 12 εκδότες και τελικά εκδόθηκε μετά από την επιμονή του εκδότη Archibald Ogden
που απείλησε να παραιτηθεί αν δεν εκδιδόταν. Το «Κοντά στον Ουρανό» έγινε τελικά παγκόσμια επιτυχία, προσφέροντας στη Ραντ φήμη και οικονομική ασφάλεια αλλά και μια ομάδα πολιτικά και οικονομικά ισχυρών θαυμαστών. Το 1957 θα εκδοθεί το «Ο Άτλας Επαναστάτησε» το magnum opus της Ραντ και παρά τις πολλές αρνητικές κριτικές, το «Ο Άτλας Επαναστάτησε» έγινε παγκόσμιο bestseller.
Η απήχηση της Άυν Ραντ είναι αρκετά ισχυρή μέχρι και τις μέρες μας, ιδίως όμως στην Αμερική. Ο objectiveσμός και οι απόψεις της για την οικονομία αλλά και την ηθική της διδάσκονταν στα Αμερικανικά Κολλέγια.
https://www.youtube.com/watch?v=CdJs-T4d6Eo
Μπορεί να νομίζεις πως όταν πονάμε, πληρώνουμε για κάποια αμαρτία
-και αυτό είναι σωστό σε γενικές γραμμές.
Όμως υπάρχουνα άνθρωποι που θα θελήσουν να σε πονέσουν
επειδή απλά βλέπουν μέσα σου κάτι καλό
επειδή ξέρουν πως είναι καλό, επειδή το χρειάζονται και θέλουν
να σε τιμωρήσουν γι΄αυτό.
Κοίτα να μην λυγίσεις όταν το ανακαλύψεις.
"Ο Άτλας επαναστάτησε", τόμος ΙΙ, σελ. 100
Η Ραντ ονόμασε τη φιλοσοφία της «Αντικειμενισμό» περιγράφοντας την ουσία του ως: «η ιδέα του ανθρώπου ως ηρωικού όντος, με την προσωπική του ευτυχία ως ηθικό σκοπό της ζωής του, με την παραγωγική επιτυχία ως την πιο ευγενή δραστηριότητα και τη λογική ως τη μόνη απόλυτη αξία». Στη μεταφυσική, η Ραντ υποστήριζε το φιλοσοφικό ρεαλισμό και ήταν αντίθετη σε οτιδήποτε θεωρούσε ως μυστικιστικό ή υπερφυσικό, συμπεριλαμβανομένων όλων των μορφών των θρησκειών. Στην επιστημολογία, θεωρούσε ότι η γνώση βασίζεται στην αντίληψη των αισθήσεων, την εγκυρότητα των οποίων θεωρούσε αξιωματική, και τη λογική, την οποία περιέγραφε ως: «η νοητική ικανότητα που προσδιορίζει και ενσωματώνει το υλικό που παρέχουν οι ανθρώπινες αισθήσεις». Απέρριπτε κάθε ισχυρισμό μη αντιληπτικής και εκ των προτέρων γνώσης, συμπεριλαμβανομένων του «ενστίκτου», της «διαίσθησης» και κάθε μορφής γνώσης του τύπου «απλά το γνωρίζω».
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην ηθική, η Ραντ υποστήριζε το λογικό και ηθικό εγωισμό (λογική ιδιοτέλεια) ως την κατευθυντήρια ηθική αρχή. Έλεγε ότι το άτομο πρέπει να «υπάρχει για τους δικούς του σκοπούς, ούτε θυσιάζοντας τον εαυτό του για τους άλλους ούτε θυσιάζοντας άλλους για τον εαυτό του». Αναφερόταν στον εγωισμό ως «την αρετή της ιδιοτέλειας» στο ομώνυμο βιβλίο της, στο οποίο παρουσίαζε τη λύση της στο πρόβλημα «είναι-θα έπρεπε», περιγράφοντας μια μετά-ηθική θεωρία που θεμελίωνε την ηθική στις ανάγκες της «επιβίωσης του ανθρώπου ως ανθρώπου». Καταδίκαζε τον ηθικό αλτρουισμό ως ασύμβατο με τις απαιτήσεις της ανθρώπινης ζωής και ευτυχίας και υποστήριζε ότι η έναρξη της χρήσης βίας είναι κακή και παράλογη.
Η πολιτική φιλοσοφία της Ραντ έδινε έμφαση στα ατομικά δικαιώματα (συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία) και θεωρούσε τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς ως το μόνο ηθικό κοινωνικό σύστημα επειδή κατά τη γνώμη της ήταν το μόνο σύστημα που βασιζόταν στην προστασία αυτών των δικαιωμάτων. Ήταν αντίθετη στον κρατισμό, στον οποίο ενέτασσε τη θεοκρατία, την απόλυτη μοναρχία, το ναζισμό, το φασισμό, τον κομμουνισμό, το δημοκρατικό σοσιαλισμό και τη δικτατορία. Πίστευε ότι τα δικαιώματα πρέπει να εφαρμόζονται από μια συνταγματικά περιορισμένη κυβέρνηση. Αν και οι πολιτικές της απόψεις συχνά κατατάσσονται ως συντηρητικές ή ελευθεριακές, προτιμούσε τον όρο «ριζοσπάστης του καπιταλισμού.» Συνεργάστηκε με συντηρητικούς σε πολιτικά θέματα, αλλά διαφωνούσε μαζί τους σε θέματα όπως η θρησκεία και η ηθική. Απέρριπτε τον αναρχισμό ως μια αφελή θεωρία βασισμένη στον υποκειμενισμό που στην πράξη δε θα μπορούσε να οδηγήσει πουθενά αλλού εκτός από τον κολεκτιβισμό.
Σύμφωνα με τη Ραντ, η τέχνη επιτρέπει την παρουσίαση φιλοσοφικών εννοιών με χειροπιαστό τρόπο που μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητός, εκπληρώνοντας έτσι μια ανάγκη της ανθρώπινης συνείδησης. Ως συγγραφέας, η μορφή τέχνης στην οποία επικεντρωνόταν η Ραντ ήταν η λογοτεχνία, όπου θεωρούσε ότι ο ρομαντισμός είναι η προσέγγιση που αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια την ανθρώπινη ελεύθερη βούληση. Περιέγραφε την προσωπική της λογοτεχνική προσέγγιση ως «ρομαντικό ρεαλισμό».
Η Ραντ αναγνώριζε στον Αριστοτέλη ως τη μεγαλύτερη επιρροή της και έλεγε ότι στην ιστορία της φιλοσοφίας μπορούσε να προτείνει μόνο «τρία Α» - Αριστοτέλη, Ακινάτη και Άυν Ραντ. Σε μία συνέντευξη με τον Mike Wallace το 1959, όταν ρωτήθηκε από πού προήρθε η φιλοσοφία της, απάντησε «Από το μυαλό μου, με μοναδική αναγνώριση ενός χρέους στον Αριστοτέλη, του μόνου φιλοσόφου που με επηρέασε ποτέ. Επινόησα την υπόλοιπη φιλοσοφία μου μόνη μου». Ωστόσο, αρχικά εμπνεύστηκε από τον Φρίντριχ Νίτσε. Μεταξύ των φιλοσόφων που περιφρονούσε ιδιαίτερα ήταν ο Ιμμάνουελ Καντ.
Η Ραντ πίστευε ότι η επιστημολογία ήταν ένας θεμελιώδης κλάδος της φιλοσοφίας και θεωρούσε την υπεράσπιση της λογικής ως το πιο σημαντικό στοιχείο της φιλοσοφίας της, δηλώνοντας «δεν είμαι πρωτίστως υποστηρικτής του καπιταλισμού, αλλά του εγωισμού και δεν είμαι πρωτίστως υπερασπιστής του εγωισμού, αλλά της λογικής. Όταν κάποιος αναγνωρίσει την υπεροχή της λογικής και την εφαρμόσει με συνέπεια, τα υπόλοιπα ακολουθούν».
Γεννήθηκε και σπούδασε στη Ρωσία και μετανάστευσε στις Η.Π.Α. το 1926. Το πραγματικό της όνομα είναι Αλίσα Ζηνόβιεβνα Ρόζενμπαουμ και έχει ρωσσοεβραϊκή αστική καταγωγή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣπουδές:
Μετά τη Ρωσική Επανάσταση, τα πανεπιστήμια άνοιξαν για τις γυναίκες, επιτρέποντας στη Ραντ να είναι μια από τις πρώτες γυναίκες που γράφτηκαν στο Πανεπιστήμιο του Πέτρογκραντ, όπου φοίτησε στο τμήμα κοινωνικής παιδαγωγικής με ειδίκευση στην ιστορία. Στο πανεπιστήμιο ήρθε σε επαφή με τα κείμενα του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα, που αποτέλεσαν τη βασική επιρροή και αντί-επιρροή, αντίστοιχα. Μελέτησε επίσης εκτενώς τα φιλοσοφικά κείμενα του Φρίντριχ Νίτσε. Γνωρίζοντας να διαβάζει γαλλικά, γερμανικά και ρωσικά, η Ραντ ανακάλυψε συγγραφείς όπως ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Βίκτωρ Ουγκό, Εντμόν Ροστάν και Φρίντριχ Σίλερ, που έγιναν οι αιώνιοι αγαπημένοι της.
Πρώιμα μυθιστορήματα
Στην Αμερική η πρώτη συγγραφική επιτυχία της Ραντ ήρθε με την πώληση του σεναρίου Red Pawn στα Universal Studios το 1932, αν και δεν έγινε παραγωγή. Ακολούθησε το θεατρικό δράμα «Η Νύχτα της 16ης Ιανουαρίου» (Night of January 16th), που ανέβασε ο παραγωγός E.E. Clive στο Χόλυγουντ το 1934 και στο Broadway το 1935.
Το πρώτο μυθιστόρημα της Ραντ, το εν μέρει αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Εμείς οι ζωντανοί» (We the Living), εκδόθηκε το 1936. Είχε ως θέμα την πάλη μεταξύ του ατόμου και του κράτους στη Σοβιετική Ρωσία. Σε έναν πρόλογο το 1959, η Ραντ έγραψε ότι το «Εμείς οι ζωντανοί» «είναι ό,τι κοντινότερο σε αυτοβιογραφία θα γράψω ποτέ. Δεν είναι μια αυτοβιογραφία με την κυριολεκτική έννοια, αλλά μόνο με τη φιλοσοφική έννοια του όρου. Η πλοκή είναι φανταστική, το περιβάλλον όχι...». Αρχικά οι πωλήσεις ήταν χαμηλές και ο Αμερικάνος εκδότης δεν το ανατύπωσε, αν και οι Ευρωπαϊκές εκδόσεις εξακολούθησαν να πουλούν. Μετά την επιτυχία των επόμενων μυθιστορημάτων της, η Ραντ κατάφερε να εκδώσει μια αναθεωρημένη έκδοση το 1959, η οποία έχει πουλήσει πάνω από τρία εκατομμύρια αντίτυπα. Χωρίς να το γνωρίζει ή να το εγκρίνει η Ραντ, το μυθιστόρημα γυρίστηκε σε δύο ιταλικές ταινίες το Noi vivi και Addio, Kira το 1942. Όταν ανακαλύφθηκαν ξανά τη δεκαετία του 1960, αυτές οι ταινίες επανακυκλοφόρησαν με την έγκριση της Ραντ σε μια νέα έκδοση με τίτλο We the Living το 1986[34].
Η νουβέλα της «Ύμνος» (Anthem) γράφτηκε κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος της συγγραφής ενός εκ των σημαντικότερων μυθιστορημάτων της, του «Κοντά στον ουρανό». Απεικονίζει το όραμα ενός δυστοπικού μέλλοντος στο οποίο ο απολυταρχικός κολεκτιβισμός έχει θριαμβεύσει σε τέτοιο βαθμό που η λέξη «εγώ» έχει αρχικά απαγορευτεί και στην συνέχεια ξεχαστεί και έχει αντικατασταθεί από το «εμείς». Εκδόθηκε στην Αγγλία το 1938, αλλά η Ραντ αρχικά δεν μπορούσε να βρει Αμερικανό εκδότη. Όπως και με το We the Living, η επιτυχία της Ραντ της επέτρεψε αργότερα να εκδώσει μια αναθεωρημένη έκδοση το 1946, η οποία έχει πουλήσει πάνω από 3,5 εκατομμύρια αντίτυπα.
Η Ραντ έπασχε από καρκίνο και πέθανε από καρδιακή ανακοπή στις 6 Μαρτίου 1982 στο διαμέρισμά της στη Νέα Υόρκη
ΑπάντησηΔιαγραφήΣταδιακά αρχίζουν και πάλι να ενδιαφέρονται για το έργο της έτσι δημιουργείται το Το κίνημα του objectiveσμού
Το 1985, ο κληρονόμος της Ραντ Leonard Peikoff ίδρυσε το Ayn Rand Institute, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό αφιερωμένο στην προώθηση των ιδεών και του έργου της Ραντ. Το 1990, ο φιλόσοφος David Kelley ίδρυσε το Institute for Objectivist Studies, που είναι σήμερα γνωστό ως The Atlas Society. Το 2001 ο ιστορικός John McCaskey οργάνωσε το Anthem Foundation for Objectivist Scholarship, το οποίο προσφέρει επιχορηγήσεις για ακαδημαϊκές εργασίες σχετικά με τον Αντικειμενισμό. Το φιλανθρωπικό ίδρυμα BB&T Corporation έχει δώσει επίσης επιχορηγήσεις για τη διδασκαλία των ιδεών και των έργων της Ραντ. Το University of Texas at Austin, το University of Pittsburgh και το University of North Carolina at Chapel Hill έχουν όλα δεχθεί επιχορηγήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι επιχορηγήσεις αυτές ήταν αμφιλεγόμενες, μια και έθεταν ως προϋπόθεση τη μελέτη ή τη διδασκαλία σε σχέση με τη Ραντ.