Σπούδασε στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ακολούθω στα Πανεπιστήμια του Μονάχου, της Λειψίας και της Ιένας. Στην Αθήνα, ως φοιτητής άρχισε να γράφει, σε αυστηρή καθαρεύουσα, μακρόστιχα ποιήματα, εμπνεόμενα κυρίως από την ελληνική μυθολογία («Θησεύς», «Το μήλον της έριδος»). Επιστρέφοντας από τη Γερμανία πήγε στη Σίφνο, αργότερα όμως έλαβε ενεργό μέρος στην πνευματική ζωή της Αθήνας. Υπήρξε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από την ίδρυσή της. Ο Προβελέγγιος ασχολήθηκε και με την πολιτική και εκλέχθηκε βουλευτής Μήλου από το 1899 ως το 1905. Διετέλεσε επίσης γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1891-92), ενώ αρνήθηκε θέση καθηγητή στο ίδιο Πανεπιστήμιο.
Ο Προβελέγγιος συνέγραψε κυρίως λυρικά και δραματικά ποιήματα, με θέματα κυρίως από την αρχαία παράδοση. Βραβεύτηκε με το «Εθνικόν Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών» αν και τα έργα του σήμερα έχουν σχεδόν λησμονηθεί. Από τα σημαντικότερα έργα του, θεωρείται και η έμμετρη αριστουργηματική μετάφραση του Φάουστ. Ο Προβελέγγιος μετέφρασε επίσης, το 1902, το κλασικό σύγγραμμα του Γκότχολντ Λέσινγκ, Ο Λαοκόων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει βεβαίως και η γλωσσική εξέλιξή του, αφού από την αυστηρή καθαρεύουσα αποδέχθηκε βαθμιαία την δημοτική. Ως ορόσημο στην αλλαγή των γλωσσικών του πεποιθήσεων θεωρήθηκε η επαφή του με τον Νικόλαο Πολίτη και τον Εμμανουήλ Ροΐδη το 1890, στην επιτροπή του «Φιλαδέλφειου διαγωνισμού», όπου ο Προβελέγγιος ήταν επίσης μέλος. Η εξέλιξή του φαίνεται στη συγκεντρωτική ποιητική συλλογή του Ποιήματα παλαιά και νέα (1896).
"Τ αέρι" του Αριστομένη Προβελέγγιου
https://www.youtube.com/watch?v=1PdIazMk_d0
Μελοποιημένο ποίημα του Αριστομένη Προβελέγγιου. Από το αφιέρωμα στην παράδοση της Σίφνου. Ο Τόπος και το Τραγούδι του στην ΕΤ3.
https://www.youtube.com/watch?v=aU8Vmv7EyvQ
Έργα του
ΑπάντησηΔιαγραφή(έτος των πρώτων αυτοτελών εκδόσεων)
Ποίηση
Θησεύς, Αθήνα, τυπ. Α.Καναριώτου και Ζ.Γρυπάρη, 1870
Το μήλον της έριδος, Αθήνα, τυπ. Ανδ.Κορομηλά, 1872
Η μάνα Ελλάς στον Ποιητή, Αθήνα, τυπ. Παρνασσού, 1881
Παλαιά και νέα ποιήματα - Α΄, Αθήνα, εκδ. Κασδόνης, 1896
Ποιήματα, Αθήνα, εκδ. «Εστία», 1916
Διπλή ζωή, 1916
Εμπρός στο άπειρον· Σφιγξ και Πήγασος Αθήνα, εκδ. «Ι.Ν. Σιδέρης», 1926
Χρυσοπηγή, Αθήνα, εκδ. «Σαλίβερος», 1930
Το Αιγαίον, Αθήνα, ανάτυπο από τα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, 1934
Μεταθανάτια έκδοση: Είκοσι ποιήματα, Αθήνα, τυπ. Κείμενα, 1985
Θέατρο
Ρήγας - δράμα, Αθήνα, εκδ. «Ι.Ν. Σιδέρης», 1920
Ασώτου επιστροφή, Αθήνα, εκδ. Ι.Δ. Κολλάρος, 1925
Κόρη της Λήμνου, 1891
Ιόλη, 1911
Το δίλημμα, 1916
Προς τη νίκη προς τη δόξα. 1913
Νικηφόρος Φωκάς - Τραγωδία εις πράξεις πέντε. Αθήνα, εκδ. Ι.Δ. Κολλάρος, 1916 (Βραβεύτηκε το 1915 στον «Αβερώφειο» διαγωνισμό.)
Φαίδρα - Τραγωδία. Αθήνα, εκδ. «Ι.Ν. Σιδέρης», 1916.
Ιφιγένεια εν Αυλίδι - Τραγωδία εις πράξεις τέσσαρας. Αθήνα, τυπ. «Ρυθμός», 1936.
Wikisource logo
Στη Βικιθήκη υπάρχει υλικό που έχει σχέση με το θέμα:
Συγγραφέας:Αριστομένης Προβελέγγιος
Εργογραφία (χρονολογική καταγραφή όλων των έργων του)[3]
Θησέας, 1870
Πόθος, 1872
Η Προδοσία, 1872
Έαρ, 1873
Από του πλοίου, 1873
Είπε, 1873
Παρά το κύμα του Αιγαίου, 1873
Αδάμ και Εύα, 1874
Από της Ακροπόλεως, 1874
Παρά την Οίτην, 1875
Η επάνοδος του ναύτη, 1875
Επιστολή προς τον αδελφό του Κωνσταντίνον Ι. Προβελέγγιον, 1876
Προσευχή, 1878
Νοσταλγία, 1880
Η μάννα Ελλάς στον ποιητή, 1881
Φάουστ [Γκαίτε] (μτφρ.) , 1887
Ρήγας, 1887
Εργάζου, 1888
Η Λουομένη, 1888
Εισήγηση στο Φιλαδέλφειο ποιητικό αγώνα, 1890
Η κόρη της Λήμνου, 1891
Δίστιχο αφιέρωμα, 1895
Κουτσούφλιανη, 1898
Σαββατόβραδο, 1900
Ιόλη, 1900
Ασώτου επιστροφή, 1901
Λαοκόων [Λέσσιγκ] (μτφρ.), 1902
Μαυροκορδάτος, 1903
Παύλος Μελάς, 1905
Αιωνία Λαχτάρα, 1908
Η φωνή των κυμμάτων, 1909
Στη Φωτεινή Σάντρη, 1911
Νικηφόρος Φωκάς, 1911
Σαραντάπορο, 1912
Η Κρήτη προς την Ελλάδα, 1912
Προς το Στρατό μας, 1912
Μάρκος Μπότσαρης, 1912
Ελευθερία, 1912
Εις τον διάδοχον, 1913
Στο Βασιλιά τον μάρτυρα, 1913
Τα δύο λάβαρα, 1913
Χαίρε Βουλγαροκτόνε, 1913
Η Φαίδρα, 1913
Η Θυσία, 1913
Προς την Νίκην! Προς την Δόξαν!, 1914
Ο λυτρωτής, 1914
Ιφιγένεια εν Αυλίδι, 1915
Ελληνική Ψυχή, 1916
Εις τον Ελευθέριον Βενιζέλον, 1920
Το τόξον του Οδυσσέως, 1922
Ιερόν άνθος, 1922
Ο Ιησούς και η Συκιά, 1924
Ο θάνατος του ποιητή, 1925
Ιφιγένεια εν Αυλίδι, 1925
Ο κήπος του Όθωνα, 1926
Τρεις Δυνάμεις, 1926
Πώς έγραψα τον Θησέα, το πρώτον μου έργον, 1927
Νοσταλγία, 1927
Η αρπαγή της Περσεφόνης υπό του Πλούτωνος, 1927
Διατί έγραψα την Ιφιγένειαν, 1928
Ο τραγουδιστής, 1928
Πως δεν έγινα ηθοποιός, 1929
Γιατί ονειρεύομαι, 1929
Ο Ποιητής και το Πνεύμα, 1930
Κλέοβις και Βίτων, 1930
Χρυσοπηγή, 1930
Αρίων και Περίανδρος, 1931
Η πρώτη μου αγάπη, 1931
Ηλιοβασίλεμα, 1931
Τα καημένα τα πουλιά, 1932
Θλιμμένη εστόλισεν η κορασιά, 1932
Αιγαίον, 1934
Τελευταία Ποιήματα (Συλλογή ποιημάτων) , 1934-1935