Ελία Καζάν [Elia Kazan (1909-2003)]

Ελία Καζάν (7 Σεπτεμβρίου 1909 - 28 Σεπτεμβρίου 2003) διάσημος ελληνοαμερικανικής καταγωγής σκηνοθέτης. Ήταν ο άνθρωπος που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι. και τα έργα του επηρρέασαν τις ταινίες της δεκαετίας του '50 και του '60.

Το κανονικό όνομά του ήταν Ηλίας Καζαντζόγλου, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από Έλληνες γονείς από την Καππαδοκία και στις ΗΠΑ τελείωσε την ιδιωτική σχολή Williams College της Μασσαχουσέτης και ακολούθως στο Yale School of Drama. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός στο θέατρο Group Theatre όπου παρέμεινε από το 1932 εως το 1939. Το 1942 μεταπήδησε στη σκηνοθεσία παρουσιάζοντας τη πρώτη του παράσταση "Με τα δόντια" του Θόρντον Γουάιλντερ. Έκτοτε άρχισε ν΄ ανεβάζει με αυξανόμενη επιτυχία έργα διάσημων αμερικανών συγγραφέων. Ο Καζάν μαζί με τον Ρόμπερτ Λιούις και την Τσέριλ Κρόφορντ ίδρυσαν το περίφημο Actors studio, μια λέσχη επαγγελματιών ηθοποιών στην οποία καλλιτεχνικός διευθυντής και δάσκαλος υπήρξε ο Λι Στράζμπεργκ. Εν τω μεταξύ το 1945 άρχισε να «γυρίζει» κινηματογραφικές ταινίες όπου και έγινε διάσημος στο Broadway, Οι ταινίες του ενδιαφέρθηκαν για τα προσωπικά ή κοινωνικά ζητήματα σκηνοθετώντας, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» (1945), «Το μεγάλο κατηγορώ» (1946), «Συμφωνία Κυρίων» (1947), «Λεωφορείον ο πόθος» (1951), «Βίβα Ζαπάτα» (1952), «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954), «Ένα πρόσωπο στο πλήθος» (1957), «Λάσπη στ' αστέρια» (1960), «ο Θάνατος του Εμποράκου», «Ανατολικά της Εδέμ»,το «Αμέρικα, Αμέρικα» και «Λυσσασμένη Γάτα». Οδήγησε 21 ηθοποιούς στις υποψηφιότητες των Όσκαρ. Τιμήθηκε με δύο βραβεία Όσκαρ σκηνοθεσίας για τα έργα «Συμφωνία Κυρίων» και «Το Λιμάνι της Αγωνίας», ενώ ήταν τρεις φορές υποψήφιος για τα έργα «Λεωφορείο ο πόθος», «Ανατολικά της Εδέμ» και «Αμέρικα, Αμέρικα», αντίστοιχα. Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του. Συνέβαλε στην καθιέρωση της προσέγγισης του ηθοποιού με βάση τη μέθοδο, που είχε αναπτύξει ο Κωνσταντίν Στανισλάβσκι.

Το 1934 εγγράφεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα Αμερικής, στο οποίο παραμένει για περίπου 1,5 χρόνο αλλά το 1952 με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, μέσω της οποίας κατέδωσε στις αρχές συναδέλφους του ως κομμουνιστές όπως Ζυλ Ντασέν με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει τελικά στην Ευρώπη. (βλ. Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ). Πέθανε στο Μανχάταν της Νέας Υόρκηςστις 28 Σεπτεμβρίου 2003 σε ηλικία 94 ετών .

Τ΄αστέρι του Βοριά

https://www.youtube.com/watch?v=w3FAYBypVdY

Ποίηση: Federico García Lorca Απόδοση στα Ελληνικά: Νίκος Γκάτσος

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη Εκτέλεση: Γιώργος Ρωμανός & Βασίλης Ριζιώτης

Από την ταινία "America America" (1960)

"Οι στίχοι είναι τού Φεδέρικο Γκαρθία Λόρκα σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου. Είμαι 72 χρόνων και είδα το έργο "Αμέρικα Αμέρικα" τού Ηλία Καζάν το 1964 με το Στάθη Γιαλελή και τον Γιώργο Φούντα. Η μετάφραση του Γκάτσου είναι τόσο τέλεια που νομίζει κανείς ότι το έγραψε ο Γκάτσος. Εγώ έκανα 58 χρόνια να το μάθω." Άκης Ιωάννου Λευκωσία