Ομήρου Οδύσσεια

Η Ιλιάδα και Οδύσσεια αποτελούν έργα κορυφαία και θεμελιώδη για το σύγχρονο δυτικό κανόνα, αφού είναι ταυτόχρονα, αφενός η κορύφωση μίας μακραίωνης προφορικής ποιητικής παράδοσης και αφετέρου η απαρχή μίας ολόκληρης Λογοτεχνίας, της Αρχαίας Ελληνικής και ενός καινούριου πολιτισμού που σε συνάρτηση με την ιουδαιοχριστιανική παράδοση συνθεμελίωσαν το δυτικό κόσμο όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Η Οδύσσεια είναι το δεύτερο μεγάλο ηρωικό έπος της αρχαίας ελληνικής γραμματείας μετά την Ιλιάδα και αποτελείται από 12.110 στίχους σε δακτυλικό εξάμετρο και πραγματεύεται τον "νόστον" του Οδυσσέα, τον περιπετειώδη επαναπατρισμό του πολυμήχανου ήρωα του Τρωικού Πολέμου και βασιλιά της Ιθάκης στην πατρίδα του και ολοκληρώνεται με το φόνο των μνηστήρων της γυναίκας του Πηνελόπης, οι οποίοι έχοντας εγκατασταθεί στο παλάτι διεκδικούσαν μέσω της γυναίκας του την ίδια τη βασιλεία του. Η "Οδύσσεια" παρουσιάζει κυρίως ένα τύπο ήρωα, ο οποίος ξεπερνά τα κάθε λογής εμπόδια που Θεοί και άνθρωποι έβαλαν στο διάβα του όχι μόνο με τη ρώμη των χεριων του αλλά πρωτίστως με την δύναμη του μυαλού του, την ευστροφία του πνεύματος και την αντοχή της καρδιάς του. Στην Οδύσσεια ο ηρωισμός δεν είναι εκείνος των πεδίων των μαχών αλλά ο καρτερικός αγώνας επιβίωσης.

Ο δημιουργός του είτε ο Όμηρος είτε κάποιος άλλος έδωσε στο ποιήμα την μορφή που λίγο πολύ έχουμε στην διάθεση μας. Η Οδύσσεια συνετέθηκε στα τέλη του 8ου αι. π,Χ. και καταγράφηκε επίσημα για πρώτη φορά στην αρχαία Αθήνα περί τον 6ο αιώνα π.Χ. κατ΄ εντολή του Πεισίστρατου ή του γιου του Ιππάρχου (560-510 π.Χ.), προκειμένου οι τότε ραψωδοί να απαγγέλουν αυτή στις γιορτές των Παναθηναίων χωρίς δικές τους παρεμβολές ή παραλλαγές. Αργότερα χωρίστηκε από τους Αλεξανδρινούς Φιλολόγους σε 24 ραψωδίες, που αριθμήθηκαν με τα μικρά γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου (α-ω). Στην αρχαιότητα αποτελούσε το βασικό μάθημα για τα παιδιά με βασικά στοιχεία την ιστορία και τη θρησκεία, η δε επίδραση που άσκησε στην αρχαία ελληνική αλλά και ρωμαϊκή λογοτεχνία και τέχνη (γλυπτική, αγγειογραφία, ζωγραφική κ.ά.) υπήρξε ιδιαίτερα μεγάλη, φθάνοντας ακόμα και σήμερα να εμπνέει λογοτέχνες, καλλιτέχνες ακόμα και σκηνοθέτες διαφόρων εθνοτήτων.

Κατά ομάδες οι ραψωδίες συναπαρτίζουν:

α) την "Τηλεμάχεια" (α-δ), όπου βλέπουμε το γιο του Οδυσσέα Τηλέμαχο να αναζητά τον πατέρα του,
β) τη "Φαιακίδα", ή "Νόστο" (ε-ν), όπου ακούμε τον ίδιο τον ήρωα να αφηγείται στους Φαίακες τις προηγούμενες περιπέτειές του (από το κούρσος της Τροίας, στην χώρα των Κικόνων, των Λωτοφάγων, των Κυκλόπων, στο νησί του Αιόλου, των Λαιστρυγώνων, και της μάγισσας Κίρκης, την κάθοδό του στον Άδη, το πέρασμά του από την Σειρήνα, στην Σκύλλα και την Χάρυβδην, την Καλυψώ και τώρα στην χώρα των Φαιάκων) και από εκεί επιτέλους στην Ιθάκη,
γ) τη "Μνηστηροφονία" (ξ-ω), την περιγραφή της τιμωρίας των μνηστήρων.

Οδυσσέας (Μίλτος Πασχαλίδης)
https://www.youtube.com/watch?v=rHfPh4E63UQ
Το τραγούδι αυτό αποτελεί ένα εναλλακτικό φινάλε της Οδύσσειας και σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, ο Οδυσσέας δεν γύρισε ποτέ στο νησί της Ιθάκης αλλά έβαλε τέλος στην ιστορία του με την Πηνελόπη με ένα γράμμα που της έγραψε λίγο μετά το νησί των Φαιάκων...

 

Προοίμιον της Οδύσσειας

ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,

ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ· αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.