Φυλακές Αβέρωφ 1892-1971

Οι φυλακές Αβέρωφ βρίσκονταν στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας στους Αμπελοκήπους και λειτούργησαν από το 1892 έως το 1971. Η κατασκευή τους ολοκληρώθηκε με δαπάνες του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Οι φυλακές προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν για τον εγκλεισμό ανηλίκων, όπως και έγινε αρχικά, αλλά λίγα χρόνια μετά την κατασκευή τους και συγκεκριμένα την περίοδο του εθνικού διχασμού (1914-1917) μετατράπηκαν άτυπα σε φυλακές πολιτικών κρατουμένων, αντιπάλων του εκάστοτε καθεστώτος. Την ίδια χρήση είχαν και στα χρόνια της δικτατορίας του Ι. Μεταξά (1936 – 1941), όταν σε αυτές εγκλείσθηκαν και βασανίσθηκαν πολλοί κομμουνιστές αλλά και κατά τη διάρκεια της κατοχής, όταν φιλοξενούσαν κυρίως μελλοθάνατους πατριώτες, πριν αυτοί οδηγηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Με την Απελευθέρωση σε αυτές φυλακίσθηκαν δοσίλογοι και συνεργάτες των Γερμανών. Στα χρόνια του Εμφυλίου στο χώρο αυτό μαρτύρησαν εκατοντάδες συλληφθέντες άνδρες και γυναίκες του ΔΣΕ.

Μετά την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου του 1967, οι φυλακές Αβέρωφ ξαναέγιναν χώρος κράτησης αντιφρονούντων, μάλιστα σε αυτές κλείσθηκε επί αρκετούς μήνες και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Στα 1971 οι φυλακές έκλεισαν και στα τέλη της δεκαετίας του 70 κατεδαφίσθηκαν παραχωρώντας τη θέση τους στο «Θέμιδος Μέλαθρον», δηλαδή στις εγκαταστάσεις του Αρείου Πάγου και άλλων δικαστικών υπηρεσιών. Σήμερα μία μαρμάρινη στήλη στο προαύλιο χώρο του Δικαστικού Μεγάρου θυμίζει ότι στο χώρο αυτό λειτουργούσαν επί δεκαετίες οι Φυλακές Αβέρωφ.

"Ενα συγκλονιστικό ηχητικό ντοκουμέντο αποτελεί και ο δίσκος «Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ - Με τη Χορωδία Πολιτικών Κρατουμένων Γυναικών 1948-1952». Περιλαμβάνει τραγούδια, που ήχησαν μέσα στα μπουντρούμια των Γυναικείων Φυλακών Αβέρωφ, από τη Χορωδία των φυλακισμένων γυναικών. Ενα ντοκουμέντο μνήμης - ύμνος στη ζωή, στον αγώνα, στη συντροφικότητα, στην αξιοπρέπεια. Η ηχογράφηση του δίσκου έγινε το Μάη του 1977, όταν ένα τμήμα της Χορωδίας των φυλακισμένων γυναικών (του 1948) βρέθηκε μετά τριάντα, σχεδόν, χρόνια. Η λογοκρισία τότε είχε απαγορεύσει την έκδοσή του στην Ελλάδα, με τη δικαιολογία ότι «αναμοχλεύει το παρελθόν». Ενα παρελθόν, που, για τους νικητές του Εμφυλίου, παρέμενε επικίνδυνο και γι' αυτό καταδικασμένο στο σκοτάδι. Ο δίσκος είδε το φως, μόλις το 2002 από την εταιρία «Protasis» - με τη σύμφωνη γνώμη των εν ζωή κρατουμένων γυναικών. Είναι μια «σελίδα» αγωνιστικού ήθους, μεγάλης ψυχικής δύναμης και πάλης για ζωή και αξιοπρέπεια. Τη δίδαξαν γυναίκες, που χαρακτηρίστηκαν «επικίνδυνες», επειδή πάλεψαν για λευτεριά και κοινωνική δικαιοσύνη. Που δεν «προσκύνησαν» και μεγάλωσαν τα παιδιά τους μέσα στη φυλακή. Την ίδια στιγμή που υπόκεινταν σε καθημερινά βασανιστήρια, ταπεινώσεις, εξευτελισμούς, θανατώσεις έβρισκαν το κουράγιο να τραγουδήσουν τη ζωή και την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο. Στο CD, μέλη της Χορωδίας τραγουδούν στίχους που γράφτηκαν από τις φυλακισμένες πάνω σε γνωστές μελωδίες. Τα τραγούδια τους μιλούν για τις δύσκολες στιγμές που έζησαν, τον πόνο για το χαμό των εκτελεσμένων συντροφισσών, την επιμονή τους να μην υποκύψουν στα βασανιστήρια, τη λαχτάρα τους για ζωή. Ανάμεσά τους «Το τραγούδι των μελλοθανάτων», το τραγούδι της μεταγωγής «Ο Φοίνικας» (ο φοίνικας ήταν το μοναδικό δέντρο που υπήρχε στην αυλή της φυλακής, γύρω από το οποίο χόρευαν οι γυναίκες που πήγαιναν για εκτέλεση), η «Ισμήνη» (αφιερωμένο στην καθηγήτρια Ισμήνη Σιδηροπούλου, η οποία εκτελέστηκε το 1948), το τραγούδι της φυλακής «Μακριά από τον ελεύθερο αέρα», οι «Γιαγιές μαθαίνουν γράμματα», ο «Χορός του Ζαλόγγου» κ.ά."

Ο Φοίνικας 

https://www.youtube.com/watch?v=RZdHZ9VyFZc

Από το cd "Τραγούδια από τις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ" παραγωγής ΚΝΕ

Το τραγούδι που θα ακούσετε το τραγουδούσαν οι μελλοθάνατες γυναίκες το τελευταίο βράδυ πριν από την εκτέλεση τους χορεύοντας γύρω από τον επιβλητικό φοίνικα που βρισκόταν στην αυλή της φυλακής Αβέρωφ. 

https://www.youtube.com/watch?v=rrYlfz-Jfu0

Το τραγούδι των μελλοθανάτων

https://www.youtube.com/watch?v=ANaLuTyyTLA

Από το cd "Τραγούδια από τις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ" παραγωγής ΚΝΕ

Εναρμόνηση μελωδιας: Γρηγόρης Νικολόπουλος