Οι Δάσκαλοι του Γένους

"Δάσκαλοι του Γένους ονομάζονται οι μορφωμένοι Έλληνες που κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας συνέβαλαν, με την προφορική διδασκαλία τους ή με τα κείμενα τους, στην καλλιέργεια της ελληνοχρηστιανικής παιδείας. Αρκετοί από αυτούς ήταν ή έγιναν αργότερα κληρικοί. Κάποιο μορφώθηκηαν στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ενώ άλλοι στα βενετοκρατούμενα Ιόνια, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και αλλού στο εξωτερικό. Οι δάσκαλοι του Γένους δίδασκαν σε ναούς, σε σχολεία και σε δημόσιους χώρους. Έγραφαν επίσης επιστολές και άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες είτε ολόκληρα βιβλία, που τα τύπωναν με την υποστήριξη της Εκκλησίας, των Φαναριωτών ηγεμόνων ή φιλομαθών εμπόρων. Με το έργο τους βοήθησαν στην ίδρυση σχολείων και την τόνωση της ελληνικής παιδείας, στην ιδεολογική προετοιμασία της Επανάστασης του 1821 και στην ανάπτυξη του Φιλελληνισμού στη Δύση. Κατά τον 18ο αιώνα και στις αρχές του 19ου οι ιδέες και τα κηρύγματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού κυριαρχούσαν στη Δυτική Ευρώπη. Οι νέες φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ιδέες έφτασαν γρήγορα και στην ελληνική χερσόνησο, δυναμώνοντας την επαναστατική διάθεση των υπόδουλων Ελλήνων. Η πνευματική αυτή δραστηριότητα ονομάστηκε Νεοελληνικός Διαφωτισμός και ανέδειξε μεγάλες μορφές στα ελληνικά Γράμματα." 

Οι «Μεγάλοι Δάσκαλοι του Γένους» και οι κυριότεροι εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού

(με αλφαβητική σειρά) 

1) Μιχαήλ Αγαθόνικος (18ος αι.) Εκπαιδευτικός, λόγιος και φιλικός από τη Θεσσαλονίκη 

2) Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779) Μέγας Εθνεγέρτης και Ισαπόστολος

3) Μεθόδιος Ανθρακίτης (1660-1749) Κληρικός, θεολόγος, παιδαγωγός και μαθηματικός από τα Ιωάννινα

4) Νεόφυτος Βάμβας (1776-1855) Λόγιος, συγγραφέας και μεταφραστής από τη Χίο

5) Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος (1753/55-1830) Λόγιος και συγγραφέας με καταγωγή από τη Χίο 

6) Χρήστος Βάφας (1804-;) Γυμνασιάρχης από την Ήπειρο

7) Ιωάννης Βορδόνης (19ος αι.) Έλληνας λόγιος εγκατεστημένος στη Τεργέστη ο οποίος είχε διαπρέψει επί τουρκοκρατίας.

8) Ευγένιος Βούλγαρις (1716-1806) Κληρικός, παιδαγωγός, μεταφραστής του Βολταίρου και διαπρεπής στοχαστής από την Κέρκυρα

9) Άνθιμος Γαζής (1764-1828) Κληρικός, συγγραφέας και χαρτογράφος από το Πήλιο

10) Γεώργιος Γεννάδιος (1786-1854) Λόγιος από τη Θράκη

11) Ευγένιος Γιαννούλης (1595-1682)  Όσιος και επιφανής διδάσκαλος του Γένους και σθεναρός αγωνιστής της Ορθοδοξίας

12) Αναστάσιος Γόρδιος (1654-1729) Λόγιος του 17ου αιώνα από τα Άγραφα 

13) Νεόφυτος Δούκας (περ. 1760-1845) Κληρικός και λόγιος από την Ήπειρο

14) Νικηφόρος Θεοτόκης (1731- 1800) Αρχιεπίσκοπος των νότιων επαρχιών της ρωσικής αυτοκρατορίας. Λόγιος και Θεολόγος από την Κέρκυρα. 

15) Ρήγας ο Θετταλός (17) Λόγιος, συγγραφέας, πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης από το Βελεστίνο 

16) Θεόδωρος Καβαλιώτης (1718-1789) Λόγιος από τις σημαντικότερες πνευματικές μορφές του ελληνικού κόσμου τον 18ο αιώνα

17) Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853) Κληρικός, φιλόσοφος και πολιτικός από την Άνδρο

18) Φώτιος Καραπάνου (;-1823) Εκπαιδευτικός, αγωνιστής και πολιτικός

19) Στέφανος Κομμητάς (1762-;) Λόγιος και κληρικός από τη Μαγνησία 

20) Δημήτριος Καταρτζής (περ. 1730-1807) Φαναριώτης δικαστής και συγγραφέας 

21) Παναγιώτης Κοδρικάς (1762-1827) Λόγιος από την Αθήνα και εκ των ηγετών της αντικοραϊκής μερίδας

22) Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) Φιλόλογος, λεξικογράφος και συγγραφέας από τη Σμύρνη 

23) Θεόφιλος Κορυδαλλεύς (περ. 1750-1646) Λόγιος, φιλόσοφος και κληρικός

24) Κωνσταντίνος Κούμας (1777/8-1836) 

από τη Λάρισα

25) Γρηγόριος Κωνσταντάς (1758-1844) Λόγιος, δάσκαλος και ιεροδιάκονος από το Πήλιο

27) Ιερομόναχος Αγάπιος Λαμπρόπουλος (19ος αι.) κληρικός και αγωνιστής του 1821

28) Βενιαμιν Λέσβιος (περ. 1759-1824) Μοναχός και λόγιος, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία και πολιτικός από το Μεγαλοχώρι της Μυτιλήνης 

29) Κύριλλος Λούκαρις (1572-1638) ή και Κύριλλος ο Κρης, ήταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας (ως Κύριλλος Γ΄) και Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης (ως Κύριλλος Α΄).

30) Ηλίας Μηνιάτης (1669-1714) Ιεράρχης, ο σημαντικότερος εκκλησιαστικός ρήτορας της Τουρκοκρατίας. Διατέλεσε επίσκοπος Κερνίτζης και Καλαβρύτων κατά τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του.

31) Μηνάς Μηνωίδης (1788-1859) Φιλόσοφος και σχολάρχης

32) Ιώσηπος Μοισιόδαξ (περ. 1725-1800) Συγγραφέας, μεταφραστής και φιλόσοφος από το χωριό Τσερναβόδα στη νότια όχθη του Δούναβη

33) Δανιήλ Μοσχοπολίτης (1754-1825) Βλάχος λόγιος, καθηγητή και διευθυντή της Νέας Ακαδημίας Μοσχοπόλεως

34) Δημήτρης Μπαρλούτας (;-1822) Παιδαγωγός και δάσκαλος από τα Γιαννιτσά 

35) Μακάριος Νοταράς (1731-1805) Άγιος της Ορθοδοξίας και επίσκοπος, λόγιος συγγραφέας, ένας εκ των ηγετών του Κολλυβαδικού κινήματος

36) Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων (1780-1857) Φιλόλογος από τη Θεσσαλία 

37) Παναγιώτης Παλαμάς (1722-1802) Λόγιος και ιδρυτής της σχολής του Μεσολογγίου που πήρε το όνομα του, Παλαμαϊκή Σχολή

38) Δημήτρης Παμπλέκης (1733-1793) Λόγιος από την Αιτωλοακαρνανία 

39) Δημήτριος Παπαγιαννούσης (1750 1828) Μητροπολίτης Βελιγραδίου και Βουδαπέστης και θεολόγος 

40) Μιχαήλ Περδικαρης ή Πρεδικάρης (1766-1828) Ιατρός και λόγιος από την Κοζάνη

41) Γεώργιος "Πλήθων" Γεμιστός (1355-1452) Νεοπλατωνιστής Φιλόσοφος

42) Παχώμιος Ρουσάνος (1508-1553) Λόγιος μοναχός του 16ου αιώνα

43) Γεώργιος Σουρίας (1811-1881) Καθηγητή από τη Χίο 

44) Φραγκίσκος Σκούφος (1644-1697) Έλληνας λόγιος από την Κρήτη

45) Γεννάδιος Σχολάριος (1400-1473) Ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση της Πόλης

46) Αλέξανδρος Τυρναβίτης (1711-1761) Θεολόγος και συγγραφέας 

47) Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784-1860) Αγωνιστής του '21, λόγιος κληρικός και πρωτοπόρος εφημεριδογράφοςαπό τη Λάρισας

48) Δανιήλ Φιλιππίδης (1750-1832) Λόγιος κληρικός από το Πήλιο

49) Λάμπρος Φωτιάδης (1752-1805) Λόγιος, συγγραφέας και ποιητής 

50) Αθανάσιος Ψαλίδας (1767-1829) Λόγιος, συγγραφέας και Διδάσκαλος από τα Ιωάννινα