Το αντιστασιακό ή αντάρτικο τραγούδι γεννήθηκε μέσα από τα σπλάχνα της εθνικής αντιστασης αμέσως μετά την κατάρρευση του Μετώπου το 1941. Είναι τραγούδια που τραγουδήθηκαν σε ολόκληρη την στενάζουσα Ελλάδα στα δύσκολα χρόνια της Γερμανο-Ιταλικής κατοχής. Τραγούδια που εμψύχωσαν τον λαό και τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης στον αγώνα κατά του κατακτητή, εκφράζοντας το πάθος, την ελπίδα και το όραμα του λαού για μια πατρίδα ελεύθερη. Τραγούδια που αποτέλεσαν για το λαό καταξίωση του αντιστασιακού αγώνα και των στρατιωτικών αρχηγών του. Γραμμένα και μελοποιημένα από επώνυμους και ανώνυνυμους πολίτες και αγωνιστές, αποτελούν συνέχεια των κλέφτικων δημοτικών τραγουδιών, στο μέτρο που και οι αντάρτες μαχητές των ελεύθερων βουνών της Ελλάδας. Το αντιστασιακά ή αντάρτικα τραγούδια έκτοτε παραμένουν "διαχρονικά", αφού ενσαρκώνουν σημαντικές πτυχές και στιγμές της νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας, όπως και εκφράζουν αναλλοίωτους εθνικούς πόθους και λαϊκές διεκδικήσεις. Δημοκρατία, ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη. Είναι τα τραγούδια που συντρόφευαν τον αντάρτη στη σκληρή ζωή του στο βουνό, στη μάχη ή στην ανάπαυλα, στις ενέδρες και στα μετερίζια, κατά το γιορτασμό ή στο άκουσμα μιας νίκης. Αλλά και κάποιες φορές και μέσα από τις φυλακές, ή πριν τις εκτελέσεις, στην κατοχή και στα μετέπειτα δύσκολα χρόνια των διωγμών. Οι Ελληνικές οργανώσεις που δραστηριοποιήθηκαν ενεργά στο αγώνα εναντίον των κατακτηρών ήταν είτε αριστερές είτε δεξιές. Μία και μόνη φορά οσυνεργάστηκαν οι ηγέτες του στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.Καλλιτέχνες: Μαρία Δημητριάδη, Πέτρος Πανδής, Βασίλης Ρώτας, Αφροδίτη Μάνου, Πάνος Τζαβέλλας, Μπαγιαντέρας, Θάνος Μικρούτσικος, Μίκης Θεοδωράκης
Στ΄άρματα στ΄ Άρματα
(Βροντάει ο Όλυμπος, αστράφτει η Γκιώνα )
(Βροντάει ο Όλυμπος, αστράφτει η Γκιώνα )
https://www.youtube.com/watch?v=6c0DKxmrjVw
Στίχοι: Νίκος Καρβούνης
Μουσική: Άκης Σμυρναίος
Εκτέλεση: Πέτρος Πανδής
Σγουρά μαλλιά
https://www.youtube.com/watch?v=wxFCs2IbX4AE
Μουσική: Μιχάλης Ξένος
Εκτέλεση: Πέτρος Πανδής
Ο Πάνος Τζαβέλλας γράφει κάπου στο
βιβλίο του, ANTAPTO-ROCK: « Τι είναι τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης
1941-1944; Είναι η καλλιτεχνική έκφραση του Έπους της Εθνικής
Αντίστασης. Είναι η φωνή, του λαού μας σε μια κρίσιμη και δραματική ώρα
της πατρίδας μας. Είναι ο καθρέφτης της λαϊκής ψυχής, είναι οι πόθοι και
τα όνειρά του, είναι η κλαγγή των όπλων, βροντή κι αστροπελέκι, είναι
κάλεσμα για μάχη, είναι η ψυχή του αγώνα».
Μύρισε θυμάρι και βασιλικό
https://www.youtube.com/watch?v=5wG71WyUoPo
Εκτέλεση: Βίκτωρ Πολυδώρου
Η γέννηση της Εθνικής Αντίστασης
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνώ η ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου ήταν σχεδόν αποκομμένη από τη χώρα, οι υπόδουλοι Έλληνες άρχισαν να αναζητούν τρόπους αντίστασης στον κατακτητή. Η πάλη για την επιβίωση του λαού ήταν ήδη μια πρώτη αυθόρμητη αντιστασιακή πράξη. Τα λαϊκά συσσίτια που άρχισαν να λειτουργούν με την πρωτοβουλία των πιο δραστήριων στοιχείων των διαφόρων επαγγελματικών οργανώσεων και συλλόγων των εργαζομένων αποτέλεσαν την πρώτη νίκη που απόσπασε ο ελληνικός λαός από τους κατακτητές. Η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση "Ελευθερία" ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη (πρώτη στην Ευρώπη επίσης), στις 15 Μαΐου 1941, περίπου ένα μήνα μετά την κατάληψη της πόλης από τα Γερμανικά στρατεύματα, με πρωτοβουλία των Παρασκευά Μπάρμπα (ΚΚΕ), Απόστολου Τζανή (ΚΚΕ), Ιωάννη Πασαλίδη (Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, ΕΔΑ), Σίμου Κερασίδη (ΚΚΕ), Αθανάσιου Φείδα (Αγροτικό Κόμμα), Ιωάννη Ευθυμιάδη (Δημοκρατική Ένωση) και του στρατιωτικού Δημήτριου Ψαρρού. Η "Ελευθερία" συγκρότησε τις δύο πρώτες ένοπλες αντάρτικες ομάδες, τον "Αθανάσιο Διάκο" στα Κρούσσια του Κιλκίς με αρχηγό τον Χριστόδουλο Μόσχο (καπετάν Πέτρο) και τον "Οδυσσέα Ανδρούτσο" στη Βισαλτία των Σερρών με αρχηγό τον Αθανάσιο Γκένιο (καπετάν Λασσάνη)[4], που δράσαν κατά Γερμανικών στόχων, καθώς η Κεντρική Μακεδονία ήταν στη Γερμανική ζώνη ελέγχου.
Εντυπωσιακό ράπισμα στα στρατεύματα κατοχής δόθηκε με το κατέβασμα της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη. Τη νύχτα της 30ης Μαΐου 1941 δύο νέοι φοιτητές, ο Μανώλης Γλέζος της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών και ο Απόστολος Σάντας της Νομικής, εκφραστές της ψυχικής διάθεσης του ελληνικού λαού, σκαρφαλώνουν στον Ιερό Βράχο από τη βορειοδυτική πλευρά και χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τη γερμανική φρουρά πλησιάζουν τον ιστό και κατεβάζουν τη σβάστικα.[5]
Σιγά σιγά η αντίσταση του λαού κατά των κατακτητών άρχισε να απλώνεται και να οργανώνεται. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1941 ανακοινώθηκε η ίδρυση του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ). Την πολιτική ηγεσία του ΕΔΕΣ διεύθυνε ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας, ενώ στρατιωτικός αρχηγός του ανέλαβε ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 ιδρύθηκε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) με την συνεργασία των κομμάτων Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας, Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος. Τον Οκτώβριο του 1942 ιδρύθηκε η οργάνωση Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση. Άλλες αντιστασιακές ομάδες που αναγνωρίζονται επίσημα από το ελληνικό κράτος είναι η Εθνική Αλληλεγγύη, η Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων (ΠΕΑΝ), η Εθνική Δημοκρατική Ένωση Ελληνοπαίδων (ΕΔΕΕ), τα ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΑ, η Έφεδρων Αξιωματικών Πατριωτική Οργάνωση (ΕΑΠΟ), η Ιερή Ταξιαρχία και η Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ) Άλλες οργανώσεις υπήρξαν επίσης η Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας, το Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας, η οργάνωση Μπουμπουλίνα, ο ΕΣΕΑ (Ένωσις Συμπολεμιστών Εθνικού Αγώνος) και η ΠΑΟ (Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωση) Περισσότερο μαζική από τις αντιστασιακές οργανώσεις κατάφερε να γίνει το ΕΑΜ.
Ήδη από τον Ιούλιο του 1941 δρούσαν στα Κρούσσια του Κιλκίς και στη Βισαλτία των Σερρών τα αντιστασιακά σώματα "Αθανάσιος Διάκος" και "Οδυσσέας Ανδρούτσος", αντίστοιχα. Η πρώτη μαζική εξέγερση του ελληνικού λαού η οποία έλαβε καθαρά μαχητικό και επαναστατικό χαρακτήρα συνέβη στην περιοχή της Δράμας, όπου η βουλγαρική κατοχική διοίκηση επιχειρούσε με μεθοδικότητα τον εκβουλγαρισμό των κατοίκων. Ο πληθυσμός αντέδρασε στην προσπάθεια αφελληνισμού. Στις 28 προς 29 Σεπτεμβρίου 1941 ο λαός της Δράμας και των γύρω χωριών εξεγείρεται και καταλύει τις βουλγαρικές αρχές. Η αυθόρμητη αυτή εξέγερση, καταπνίγεται από τους Βούλγαρους που εκτελούν ομαδικά 3.000 πατριώτες στην πόλη της Δράμας και στο χωριό Δοξάτο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤα γεγονότα της Δράμας είχαν συγκλονιστική επίδραση σ' ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνικό λαό. Και καθώς σ' αυτά προσθέτονταν οι καθημερινές εκτελέσεις Ελλήνων από τα στρατεύματα κατοχής, ως αντίποινα για σποραδικές αντιστασιακές ενέργειες, και η ομαδική εξόντωση των κατοίκων των χωριών Άνω και Κάτω Κερδυλίων (17 Οκτωβρίου 1941), Μεσόβουνου Κοζάνης (23 Οκτωβρίου 1941) και Κλειστού, Κυδωνίας και Αμπελοφύτου Κιλκίς (25 Οκτωβρίου 1941) από τους Γερμανούς, γίνεται κοινή συνείδηση ότι μόνο με τον ένοπλο αγώνα ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί ο κατακτητής.
Από τις αρχές του 1942 η αντίσταση του ελληνικού λαού κατά των κατακτητών άρχισε να παίρνει μαζική μορφή. Από όλη την κατεχόμενη Ευρώπη κυρίως στην Ελλάδα και στη Γιουγκοσλαβία η αντίσταση έλαβε χαρακτήρα λαϊκής εξέγερσης. Το Φεβρουάριο του 1942 η κεντρική επιτροπή του ΕΑΜ αποφάσισε την ίδρυση ένοπλων ανταρτικών σωμάτων, στα οποία δόθηκε η ονομασία Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ). Τα πρώτα αυτά ανταρτικά σώματα έδρασαν στη Στερεά Ελλάδα. Επικεφαλής τους ορίστηκε από το ΕΑΜ ο γεωπόνος από τη Λαμία Θανάσης Κλάρας, ο οποίος έλαβε αμέσως το ψευδώνυμο Άρης Βελουχιώτης. Στις 22 Μαΐου συγκροτήθηκε το πρώτο ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ στη Σπερχειάδα Φθιώτιδας και το τμήμα αυτό με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη εισήλθε στο χωριό Δομνίστα της Ευρυτανίας στις 7 Ιουνίου και ανήγγειλε στους χωρικούς την έναρξη του ενόπλου αγώνα κατά των κατακτητών.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1942, στην περιοχή της Ρεκάς στη Φωκίδα, δόθηκε η πρώτη μάχη ανάμεσα στους αντάρτες του Βελουχιώτη και στα ιταλικά στρατεύματα κατοχής, η οποία υπήρξε νικηφόρα για τους αντάρτες. Στις 21 Οκτωβρίου 1942 οι αντάρτες συγκρούστηκαν με του Ιταλούς στο χωριό Κρίκελλο, όπου κατάφεραν να διαλύσουν το ιταλικό καταδιωκτικό απόσπασμα που επιχειρούσε στην περιοχή. Στις 5 Δεκεμβρίου 1942 χτύπησαν ιταλική φάλαγγα στην περιοχή της Χρύσως, ενώ στις 18 Δεκεμβρίου 1942 χτύπησαν σε ενέδρα κοντά στο Μικρό Χωριό, την εμπροσθοφυλακή ιταλικού συντάγματος, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους Ιταλούς.
Μετά τις συνεχιζόμενες επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ, σε μεγάλες περιοχές της ορεινής Στερεάς Ελλάδας οι αντάρτες αφοπλίζουν τη χωροφυλακή και απόλυτοι κύριοι στα χωριά αρχίζουν να οργανώνουν την εξουσία του ΕΑΜ. Σε κάθε χωριό όριζαν «υπεύθυνους» στις διάφορες δραστηριότητες. Έτσι στις ορεινές περιοχές άρχισε να δημιουργείται ένα ελεύθερο κράτος με τη συνεργασία αγροτών και ανταρτών. Στα χωριά άρχισαν να λειτουργούν νέοι θεσμοί που προσπαθούσαν να εκσυγχρονίσουν τις οικονομικές και κοινωνικές δομές. Οι θεσμοί αυτοί βασίζονταν στην αρχή της λαϊκής συμμετοχής για όλα τα θέματα που αφορούσαν την κοινότητα. Έτσι η τοπική αυτοδιοίκηση απόκτησε ουσιαστικό περιεχόμενο με την αναβίωση των κοινοτικών παραδόσεων της Τουρκοκρατίας. Συγχρόνως η πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη, έστω και κατά υποτυπώδη τρόπο στην αρχή, με τη μορφή του βιβλίου, του θεάτρου και της μουσικής εισβάλλει στην ελληνική ύπαιθρο και προσπαθεί να κατακτήσει τον αγροτικό πληθυσμό.
Παράλληλα, με την ίδρυση του ΕΛΑΣ, στις 28 Ιουλίου 1942, ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας αναγγέλλει την ίδρυση των Εθνικών Ομάδων Ελλήνων Ανταρτών (ΕΟΕΑ) ως ένοπλο τμήμα του ΕΔΕΣ. Οι πρώτες ανταρτικές δυνάμεις του στρατηγού Ζέρβα έδρασαν στην περιοχή του Βάλτου, στην Αιτωλοακαρνανία. Τέλος η τρίτη αντιστασιακή οργάνωση, η ΕΚΚΑ, ιδρύει και αυτή με τη σειρά της ανταρτικό σώμα, με αρχηγό τον Δημήτριο Ψαρρό. Το ανταρτικό αυτό σώμα έδρασε κυρίως στην περιοχή της Γκιώνας. Το Σεπτέμβριο του 1942 αγγλικό κλιμάκιο μελών της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (ΒΣΑ), με αρχηγό το συνταγματάρχη Μάγερς, αποβιβάζεται κρυφά στην Ελλάδα, έρχεται σε επαφή με τις διάφορες ανταρτικές ομάδες και κατορθώνει να συντονίσει τις ενέργειές τους. Αποτέλεσμα του συντονισμού αυτού ήταν η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στις 25 Νοεμβρίου 1942. Στην ανατίναξη έλαβαν μέρος 120 άνδρες του ΕΛΑΣ, 65 των ΕΟΕΑ και 12 Άγγλοι κομάντος κάτω από την προσωπική καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα. Η ανατίναξη της γέφυρας καθυστέρησε για αρκετές εβδομάδες τον εφοδιασμό των Γερμανών που μάχονταν στην Αφρική, ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων και καταξίωσε τον ένοπλο αγώνα στη συνείδηση των συμμάχων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαθοριστικό γεγονός στην εξέλιξη της αντίστασης στην ύπαιθρο υπήρξε η συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943. Οι Γερμανοί υποχρεώθηκαν να αντικαταστήσουν τους Ιταλούς στη ζώνη ευθύνης τους διασπείροντας περισσότερο τις δυνάμεις τους. Επιπλέον μέρος του οπλισμού των Ιταλικών μεραρχιών που δρούσαν στην Ελλάδα, πέρασε σε αντάρτικες ομάδες. Η ιταλική μεραρχία Πινερόλο που δρούσε στην κεντρική Ελλάδα, παραδόθηκε στον ΕΛΑΣ, ο οποίος με την εξασφάλιση του οπλισμού των Ιταλών αύξησε σημαντικά τη δύναμή του.
Από τα τέλη του 1943 οι επιχειρήσεις των αντάρτικων ομάδων εναντίον των Γερμανών άλλα και των Ελλήνων συνεργατών τους, που συγκρότησαν τα Τάγματα Ασφαλείας πύκνωσαν. Στο διάστημα αυτό δόθηκαν πολλές μάχες, κυριότερες από τις οποίες ήταν η Μάχη στα Δερβενοχώρια, η Μάχη της Γλόγοβας, η Μάχη των Καλαβρύτων, η Μάχη της Στυμφαλίας, η Μάχη της Αμφιλοχίας, η Μάχη της Αγορέλιτσας, η Μάχη στις Καρούτες και η Μάχη της σοδειάς.
Οι Γερμανοί απαντούσαν στο αυξανόμενο κύμα αντίστασης με αντίποινα απερίγραπτης σκληρότητας, που οδήγησαν σε μαζικές εκτελέσεις αμάχων, μαζικές εκτελέσεις κρατουμένων και καταστροφές πολυάριθμων χωριών. Τα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων του Χαϊδαρίου στην Αθήνα και του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη υπήρξαν οι έμψυχες αποθήκες δεσμωτών από τις οποίες ο κατακτητής αλίευε στην τύχη τα θύματά του και τα εκτελούσε στο σκοπευτήριο της Καισαριανής ή στο Επταπύργιο. Στην ύπαιθρο ολόκληρα χωριά και κωμοπόλεις καίγονταν και ο πληθυσμός τους εκτελούνταν. Στις 16 Αυγούστου 1943, εκτελέστηκαν στο χωριό Κομμένο 317 άνθρωποι, ανάμεσά τους νήπια και παιδιά. Στις 9-13 Δεκεμβρίου 1943 οι Γερμανοί πυρπόλησαν τα Καλάβρυτα και εξόντωσαν τον πληθυσμό τους. Συνολικά φονεύτηκαν 1101 άτομα ανάμεσα στα οποία βρίσκονταν βρέφη και παιδιά κάτω των 14 χρονών. Στις 10 Ιουνίου 1944 πυρπολήθηκε το Δίστομο και εξοντώθηκε ολόκληρος ο πληθυσμός του. και τέλος στις 13 Αυγούστου του ίδιου χρόνου πυρπολήθηκαν τα Ανώγεια στην Κρήτη και εκτελέστηκε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Αλληλεγγύης, της εαμικής αντιστασιακής οργάνωσης που έπαιζε το ρόλο του Ερυθρού Σταυρού κατά τη διάρκεια του αγώνα, ο απολογισμός των θυμάτων είναι τρομακτικός. 49.188 Έλληνες εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βούλγαρους. Γενικά, οι Γερμανοί για έναν νεκρό στρατιώτη τους σκότωναν 10 Έλληνες, για έναν αξιωματικό 100 και για συνταγματάρχες και στρατηγούς πάνω από 1000.
Νίκος Καρβούνης (Ιθάκη, 1880 - Αθήνα, 17 Φεβρουαρίου 1947)
ΑπάντησηΔιαγραφήΔημοσιογράφος, Πολεμικός Ανταποκριτής, Συγγραφέας και Αγωνιστής των Βαλκανικών Πολέμων και της Εθνικής Αντίστασης.
Έζησε με τον πατέρα του στη Ρουμανία, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο. Επέστρεψε στην Ελλάδα σε ηλικία 18 ετών και άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες της εποχής. Διετέλεσε διευθυντής της εφημερίδας "Σκριπ". Εν συνεχεία συνεργάστηκε σε άλλες εφημερίδες όπως η "Εστία" και η "Πρωία" των οποίων ήταν και ανταποκριτής στην Ήπειρο και σε άλλα μέρη. Πολέμησε κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, καθώς ήταν μέλος του τάγματος των Γαριβαλδινών. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 προσχώρησε στο μαρξισμό και το 1933 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Το 1936 συνελήφθη από τη δικτατορία Μεταξά και εξορίστηκε στη Γαύδο. Στη συνέχεια απελευθερώθηκε, αλλά του απαγορεύτηκε να αρθρογραφεί. Μετά την απελευθέρωσή του ήρθε στην Αθήνα και ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση, συνδέθηκε με την Παλιά Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και καθοδηγούσε ομάδες φοιτητών στο πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στις αρχές της κατοχής που ακολούθησε συνελήφθη μαζί με τον Δ. Γληνό από τους Ιταλούς καθώς κατηγορήθηκε ότι αρθρογραφούσε εναντίον του φασισμού και κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα. Απελευθερώθηκε μετά από λίγο και εντάχθηκε στο ΕΑΜ. Έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα δημοσιεύοντας ποιήματα στο περιοδικό "Ηγησώ". Έγραψε πλήθος ποιήματα και μελέτες. Δικός του είναι ο παιάνας «Βροντάει ο Όλυμπος/ αστράφτει η Γκιώνα».Το 1942 ανέβηκε με τους αντάρτες στα βουνά της Ρούμελης, όπου ανέλαβε διευθυντής του Πρακτορείου Ειδήσεων "Ελεύθερη Ελλάδα". Το 1944 ήταν υπεύθυνος του γραφείου τύπου της ΠΕΕΑ.
Ο Καρβούνης πέθανε στην Αθήνα το 1947.
Πέτρος Παπαπολυβίου
https://www.youtube.com/watch?v=mkYESq49C8E