ΓΡΑΜΜΟΣ - ΒΙΤΣΙ

"Όπως το ένδοξο σαράντα

θα μείνει αθάνατο για πάντα,

έτσι οι Γράμμοι και τα Βίτσια δεν θα σβήσουνε

και πάντα αγέραστα στην μνήμη μας θα ζήσουνε."

Μίμης Τραϊφόρος

Οι μάχες στο Βέρνο (Βίτσι) και στο Γράμμο τον Αύγουστο του 1949 αποτέλεσαν τη τελευταία πράξη του εμφυλίου πολέμου που σπάραζε την Ελλάδα από τις αρχές του 1946. Από το 1947 ο Γράμμος και το Βίτσι κατέχονταν από τους κομμουνιστές οι οποίοι την είχαν οχυρώσει με ένα δαιδαλώδες δίκτυο πολυβολείων, συρματοπλεγμάτων, καταφύγων ναρκοπεδίων και κάθε είδους αμυντική κατασκευή η οποία μεγιστοποιούσε στο έπακρο τις φυσικές δυσκολίες του χώρου. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ στην κεντρική Ελλάδα είχαν ητηηθεί και μόνο ο Γράμμος και το Βίτσι στη βορειοδυτική Ελλάδα παρέμειναν υπό τον έλεγχό τους ενώ και η γιουγκοσλαβική βοήθεια προς τον ΔΣΕ είχε σταματήσει, τον Φεβρουάριο του 1949, μετά την δημόσια καταγγελία του Τίτο από την Κομινφόρμ για τις πολιτικές του. 

Ο ΔΣΕ διέθετε 6.500 μαχητές στον Γράμμο και 8.500 στο Βίτσι και 2.500 σε εφεδρεία στο αλβανικό έδαφος και πίστευε ότι θα καταφέρει να εμπλέξει τον Εθνικό Στρατό σε πόλεμο φθοράς και ελιγμών. Κατείχε επίσης 45 ορειβατικά πυροβόλα, 15 αντιαεροπορικά και 27 αντιαρματικά. Αρχηγός του ΔΣΕ ήταν ο Μάρκος Βαφειάδης. 

Οι δυνάμεις του Εθνικού Στρατού είχαν συγκεντρώσει 150,000 έως 180.000 άνδρες, και αποτελούνταν από 2 Σώματα Στρατού τα οποία απαρτιζόταν από: 7 μεραρχίες Πεζικού, 1 μεραρχία Ορεινών Καταδρομών που περιλάμβανε τις VIII, I, X, II, III μοίρες καταδρομών, 2 ανεξάρτητες Ταξιαρχίες και 14 ελαφρά τάγματα πεζικού, 150 περίπου πεδινά και ορειβατικά πυροβόλα, πλήθος αεροπλάνων και 200 άρματα μάχης. Το A' Σώμα Στρατού, διοικούσε ο Θρασύβουλος Τσακαλώτος και το Β' Σώμα Στρατού, ο Στυλιανός Μανιδάκης. Η Επιχείρηση πήρε την κωδική ονομασία «Πυρσός» και προβλεπόταν να διεξαχθεί σε τρεις φάσεις:

• Πυρσός Α΄ (2-8 Αυγούστου): Στην πρώτη φάση προβλέπονταν σποραδικές παραπλανητικές επιθέσεις στον Γράμμο, με σκοπό να δημιουργηθεί η αίσθηση στον ΔΣΕ ότι εκεί θα εκδηλωνόταν η κύρια επίθεση του αντιπάλου και να καθηλωθούν οι δυνάμεις του.
• Πυρσός Β΄(10-16 Αυγούστου): Η δεύτερη φάση του σχεδίου προέβλεπε ότι η κύρια ενέργεια του Εθνικού Στρατού, μετά την εφαρμογή του Πυρσός Α΄, θα εξελισσόταν στην περιοχή του όρους Βίτσι με σκοπό την κατάληψή της και την εξόντωση ή αιχμαλωσία των δυνάμεων του ΔΣΕ. 
• Πυρσός Γ΄ (24-30 Αυγούστου): Η τρίτη και τελική φάση προέβλεπε αποφασιστική ενέργεια στην περιοχή του όρους Γράμμου, με σκοπό την κατάληψή της και την εξόντωση ή αιχμαλωσία των δυνάμεων του ΔΣΕ, καθώς και την απόφραξη των αλβανικών συνόρων, για να μην υπάρχει καμία διέξοδος στις δυνάμεις του ΔΣΕ.

Ο Εθνικός Στρατός ξεκίνησε λοιπόν την επίθεση στον Γράμμο και την κύρια δύναμή του στο Βίτσι. Πέντε ημέρες πάλης κόστισαν στον Εθνικό Στρατό 1.682 θύματα και 1.182 στον ΔΣΕ, ενώ πάνω από 1.000 τραυματίες είχαν περάσει στα αλβανικά σύνορα. Στις 25 Αυγούστου, η αλβανική κυβέρνηση του Ενβέρ Χότζα διακόπτει τη βοήθειά της στον ΔΣΕ και αφοπλίζει τους μαχητές του ΔΣΕ στο έδαφός της. Στις 29 Αυγούστου ο ΔΣΕ μετά από σφοδρή επίθεση εγκαταλείπει το βουνό και διαφεύγει προς Αλβανία. Η επιχείρηση ολοκληρώνεται στις 10 π.μ. στις 30 Αυγούστου. Με την κατάληψη του Κάμενικ, τελειώνει το πολεμικό σκέλος του Εμφυλίου ενώ στις 15 Οκτωβρίου του 1949, η εξόριστη πλέον, «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση»  δίδει τέλος στις εχθροπραξίες, με διάγγελμα, που μεταδόθηκε από ραδιοσταθμό του Βουκουρεστίου. Ο Κομμουνιστικός κίνδυνος για την χώρα είχε πλέον εκλείψει.

Χρυσούλα Στεφανάκη -Κάνε κουράγιο Ελλάδα μου (Διασκευή) 

https://www.youtube.com/watch?v=m2ZRpP5C_MU

Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος

Μουσική: Μιχάλης Σουγιούλ

Εκτέλεση: Σοφία Βέμπο

Όπως το ένδοξο '40

θα μείνει αθάνατο για πάντα,

έτσι οι Γράμμοι και τα Βίτσια δεν θα σβήσουνε

και πάντα αγέραστα στην μνήμη μας θα ζήσουνε.

Και εχθροί καινούργιοι αν μας χτυπάνε,

κι αν τα παιδιά μας, μας αρπάνε,

για το ψωμάκι μας και πάλι ζητιανεύουμε

και δανεικά απ' τους μεγάλους αν γυρεύουμε

κι αν την πατρίδα μας την ζώνουν μαύρα νέφη

εμείς και πάλι τραγουδάμε όλο κέφι:

ΚΑΝΕ ΚΟΥΡΑΓΙΟ ΕΛΛΑΔΑ ΜΟΥ