Λιλή Ζωγράφου & Ρένα Χατζηδάκη

Λιλή Ζωγράφου, συγγραφέας - δημοσιογράφος από την Κρήτη. Δημοσίευσε 24 βιβλία (μυθιστορήματα, νουβέλες και δοκίμια) που έχουν κάνει αλλεπάλληλες εκδόσεις. Έγραψε σημαντικά δοκίμια για Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Το μυθιστόρημά της «Η αγάπη άργησε μια μέρα» διασκευάστηκε για την ελληνική τηλεόραση. Γνωστά της έργα: Νίκος Καζαντζάκης – Ένας τραγικός (1959), Ο ηλιοπότης Ελύτης (1971), Κ. Καρυωτάκης – Μ. Πολυδούρη, Η αρχή της αμφισβήτησης (1977), Επάγγελμα: Πόρνη (1978), Η Συβαρίτισσα (1987) κ.ά.

Γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου 1922 στο Ηράκλειο της Κρήτης από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια. Φοίτησε στο «Καθολικό Γυμνάσιο Ουρσουλινών» της Νάξου. Σπούδασε φιλολογία στην Ελλάδα και μετά στο εξωτερικό. Κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής κλείστηκε στις φυλακές και αφέθηκε ελεύθερη λίγες μήνες πριν γεννήσει. Μετά την απελευθέρωση, εργάσθηκε σε διάφορες δουλειές αλλά και ως δημοσιογράφος σε γνωστά περιοδικά και εφημερίδες, ταξιδεύοντας παράλληλα πολύ στην Ευρώπη και στις Ανατολικές χώρες. Αρχικά δημοσίευσε μικρά έργα της σε λογοτεχνικά περιοδικά και πρωτοεμφανίστηκε στην βιβλιογραφία το 1949 με την συλλογή από νουβέλες με τίτλο «Αγάπη». Γνωστή θα γίνει 10 χρόνια αργότερα με την κυκλοφορία του βιβλίου της «Νίκος Καζαντζάκης, ένας τραγικός». Kατά τη διάρκεια της δικτατορίας δημοσίευε στο δεκαπενθήμερο περιοδικό ΓΥΝΑΙΚΑ άρθρα με ανατρεπτικό και πολιτικά τολμηρό περιεχόμενο που έκρυβαν τον κίνδυνο να εξοργίσουν την στρατιωτική εξουσία. Τα άρθρα εκείνα έμπασαν στον Τύπο της εποχής ένα καινούργιο ρεύμα ελευθερίας και ανανεώσεως και έγιναν σημεία αναφοράς και ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον – όχι μόνον για τις γυναίκες αναγνώστριες του περιοδικού, που είδε την κυκλοφορία του να απογειώνεται. Το 1971 έγραψε και το βιβλίο της για τον Ελύτη, «Ο ηλιοπότης Ελύτης», το οποίο είχε δώσει στον ίδιο να το διαβάσει πριν αυτό δημοσιευτεί. Ο Ελύτης δεν το ενέκρινε και την απέτρεψε –σχεδόν της απαγόρευσε– να το δημοσιεύσει. Εκείνη όχι απλώς το δημοσίευσε, αλλά και σε δημόσιες διαλέξεις της φανέρωσε, με πολλή στενοχώρια, την αποδοκιμασία του ποιητή για το βιβλίο της. Η Λιλή Ζωγράφου υπερασπίστηκε με τα κείμενα και τις συνεντεύξεις της, πρώτα και κύρια τον εαυτό της, την ελευθερία της και τον ερωτισμό της.  Ο λόγος της και ο χαρακτήρας της απόλυτα ανατρεπτικός και αντισυμβατικός διότι έβλεπε πάντα με θέρμη την εξέγερση από τους νέους και τις νέες εκείνους που αμφισβητούσαν, αντιδρούσαν και αντιστέκονταν ενώ ουδέποτε υποστήριξε η ίδια κάποιο κόμμα ή παράταξη. Πέθανε στις 2 Οκτωβρίου 1998. 

Συβαρίτισσα

https://www.youtube.com/watch?v=8fvHII-Kvdc

Στίχοι-Μουσική-Εκτέλεση: Μιλτιάδης Πασχαλίδης

Το 1987 η Λιλή Ζωγράφου γράφει το μυθιστόρημα "Συμβαρίτισσα". Η λέξη επανήλθε σαν αντιδάνειο από την γαλλική sybarite < αρχαία ελληνική Συβαρίτης. Ο Συβαρίτης ήταν ο κάτοικος της πόλης Σύβαρις της Κάτω Ιταλίας και όρος ήταν καθαρά ειρωνικός καθώς οι κάτοικοι της πόλης αυτής χαρακτηρίζοντο γενικά σαν μαλθακοί, τρυφηλοί και φιλήδονοι.

Η ποιήτρια Ρένα Χατζηδάκη, ήταν κόρη της συγγραφέως Λιλής Ζωγράφου και γεννήθηκε το 1943. Το 1958 εξέδωσε την πρώτη ποιητική της συλλογή με πρωτοβουλία της μητέρας της. Σπούδασε νομικά. Ήταν συνεργάτιδα της εφημερίδας «Πανσπουδαστική» και του περιοδικού «Επιθεώρηση Τέχνης». Κατά το διάστημα 1963-1966 ήταν παντρεμένη με τον Ιωσήφ-Ευγένιο Βεντούρα. Έζησαν μαζί επί ένα έτος σχεδόν στην πόλη Ρεχόβοτ του Ισραήλ. Τον Μάιο του 1967 εντάχθηκε στο «Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο» (ΠΑΜ). Το καθεστώς των συνταγματαρχών τη συνέλαβε στις 10 Οκτωβρίου 1967. Σημειωτέον ότι είχε, όταν συνελήφθη, αποχωρήσει, επειδή διαφωνούσε με τις ενέργειες να τεθεί η οργάνωση υπό τον έλεγχο του ΚΚΕ. Κρατήθηκε 43 μέρες στα κρατητήρια της οδού Μπουμπουλίνας και 4 μήνες στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ. Αφέθηκε ελεύθερη τον Μάρτιο του 1968. Κατά το διάστημα της κράτησής της στις φυλακές Αβέρωφ έγραψε το ποίημα «Κατάσταση Πολιορκίας» χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο "Μαρίνα". Το ποιήματα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1968 στο Ρόουντ Χάουζ του Λονδίνου και τραγουδούσαν η Μαρία Φαραντούρη και ο Αντώνης Καλογιάννης. Όταν η Ρένα βγήκε από τη φυλακή εργάστηκε ως μεταφράστρια και επιμελήτρια εκδόσεων. Ήταν στενή συνεργάτις του Ασαντούρ Μπαχαριάν στη γκαλερί "Ώρα". Από το 1980 παρακολούθησε το θεραπευτικό πρόγραμμα και το πρόγραμμα διδακτικής ανάλυσης του «Ανοικτού Ψυχoθεραπευτικού Κέντρου». Σ' αυτό παρέμεινε γύρω στα εφτά χρόνια ως θεραπευόμενη, εκπαιδευόμενη και θεραπεύτρια. Το 1987 άνοιξε δικό της γραφείο, και εργάστηκε ως ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια μέχρι το θάνατό της. Το 1988 υπέστη οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο από το οποίο όμως συνήλθε. Στις 13 Αυγούστου 2003 ενώ κολυμπούσε στη θάλασσα της Τζιας παθαίνει ανακοπή καρδιάς και πεθαίνει.

Μακριά πολύ μακριά

https://www.youtube.com/watch?v=rkQbb5jDpGQ

Ποίηση: Ρένα Χατζηδάκη ("Μαρίνα") 

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Εκτέλεση: Αντώνης Καλογιάννης

Η "Κατάσταση Πολιορκίας" είναι μελοποίηση ποιημάτων της Ρένας Χατζηδάκη (ψευδ. "Μαρίνα"), που ήταν συγκρατούμενη του Μίκη Θεοδωράκη στις φυλακές Αβέρωφ. Η σύνθεση έγινε στο σπίτι του συνθέτη στο Βραχάτι, αμέσως μετά την προσωρινή του αποφυλάκιση το 1968. Χρειάστηκε λίγες μόνο ώρες για να ολοκληρωθεί, γι΄ αυτό ο συνθέτης το αποκαλεί, "τραγούδι-ποταμός". Αποτελείται από τρία μέρη, (1. Καθώς το παιδί, 2. Μακριά, πολύ μακριά, 3. Χρόνος παραμορφώθηκε), αν και στη δισκογραφία η τιτλοφόρηση είναι λίγο διαφορετική, αφού τα κομμάτια προσδιορίζονται ως έξι. Στο LP που κυκλοφόρησε αρχικά, δεν υπήρχε καμία τιτλοφόρηση και το έργο παρουσιαζόταν σχεδόν ενιαίο, στις μετέπειτα όμως εκδόσεις σε cd, τα αυτόνομα "τραγούδια" είναι έξι. 

"Η Μαρίνα έμεινε στο διάδρομο μπροστά στο κελί αρ. 1 . Μαζί με μιαν άλλη κοπέλα που φορούσε παντελόνια. Όταν με ξαναπήγαν πλάι στο παλιό κελί, η Μαρίνα είχε μεταφερθεί στο κελί των γυναικών. Όταν έκανα τη μεγάλη απεργία πείνας, άκουγα τη φωνή της Μαρίνας που φώναζε τον φρουρό να με προσέχει… Η Μαρίνα έγραψε ένα ανυπέρβλητο σε ομορφιά, δύναμη και αλήθεια ποίημα. Κάθε λέξη, εικόνα, νόημα, μπήγονταν στη σάρκα μου. Με πονούσαν. Με ανακούφιζαν. Με λύτρωναν. Ήταν η φωνή μας. Ήταν τα ίδια μου τα λόγια –οι ελπίδες- που έγιναν "σαπισμένα σταφύλια". Ήταν η οργή. Η πίκρα. Κι όμως ήταν η δύναμή μας. Έλαβα αρχικά το πρώτο μέρος. Συνέθεσα δίχως ανάσα τη μουσική. Αργότερα στο Βραχάτι μου ΄στειλαν το δεύτερο και το τρίτο μέρος. Σαν μουσική φόρμα είχα την ευκαιρία να επιβεβαιώσω το δρόμο που άνοιξα με τα ΕΠΙΦΑΝΙΑ-ΑΒΕΡΩΦ. Ήταν ένα καινούριο "τραγούδι-ποταμός" σε τρία μέρη....Το ποίημα αυτό, που είχε πρώτα τον τίτλο Γ.Φ.Α.(Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ), γράφτηκε το Φλεβάρη του 1968 ανάμεσα στους δύο νόμους περί «αμνηστίας»...."  (πηγή: www.mikistheodorakis.gr)