Η πολιορκία και η ηρωϊκή έξοδος του Μεσολλογγίου

Η πολιορκία του Μεσολογγίου και η τελική ηρωϊκή έξοδος των πολιορκημένων λόγω της εξάντλησης αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ενώ παράλληλα αναζωπύρωσε εκ νέου τα φιλελληνικά αισθήματα και επιτάχυνε τις διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την τελική λύση του ελληνικού ζητήματος. 

Το μαρτυρικό Μεσολόγγι κήρυξε την επανάσταση στις 20 Μαΐου 1821 με αρχηγό τον οπλαρχηγό Δημήτριο Μακρή. Το 1822 μετά την σφαγή των Ελλήνων και πολλών φιλελλήνων στη μάχη του Πέτα στις 4 Ιουλίου τα τουρκικά στρατεύματα κατευθύνθηκαν προς το Μεσολόγγι για να το πολιορκήσουν. Η Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου υπό τον Ομέρ Βρυώνη διήρκεσε από τις 25 Οκτωβρίου μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1822  και έληξε με αποτυχία των τουρκικών δυνάμεων να κυριεύσουν την πόλη. Στα μέσα του 1823 οι Τούρκοι επανέρχονται και σχεδιάζουν νέα εκστρατεία αλλά τελικά τα σχέδια τροποποιούνται. Η Δεύτερη και τελική πολιορκία θα γίνει στις 25 Απριλίου του 1825 και ολοκληρώνεται στις 10 Απριλίου του 1826 με τους εξαθλιωμένους Έλληνες να προβαίνουν σε ηρωϊκή έξοδο. Η πολιορκία διακρίνεται σε δύο φάσεις: η πρώτη από τον Απρίλιο του 1825 μέχρι τον Οκτώβριο του 1825 όταν η πόλη πολιορκήθηκε από 30 χιλιάδες στρατεύματα του Κιουταχή και η δεύτερη από τον Δεκέμβριο του 1825 έως τον Απρίλιο του 1826 όταν η πόλη πολιορκήθηκε από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ και του Κιουταχή Ρεσίτ Πασά από κοινού. 

Κατά την διάρκεια της πρώτης φάση της πολιορκίας οι Έλληνες κατάφεραν να διασπάσουν το ναυτικό αποκλεισμό που είχαν επιβάλει οι Τούρκοι από την πρώτη κιόλας μέρα της πολιορκίας. Συγκεκριμένα  στις 3 Ιουλίου 1925, 40 ελληνικά πλοία υπό τους Μιαούλη και Σαχτούρη καταδιώκουν τον τουρκικό στόλο μέχρι τη Μάνη. Η πόλη ανεφοδιάζεται με τρόφιμα και στρατιωτικό υλικό, ενώ το ηθικό των πολιορκημένων ανακάμπτει. Επιπρόσθετα στις 7 Αυγούστου καταφθάνουν νέες ενισχύσεις Σουλιωτών και του Κίτσου Τζαβέλα. Η κατάσταση αλλάζει δραστικά, όταν στα τέλη του 1825 καταφθάνει στο εχθρικό στρατόπεδο ο Ιμπραήμ Πασάς με αξιόλογες στρατιωτικές δυνάμεις πάνω από 15.000 Αιγυπτίους. Ο Μεχμέτ Χιουρέφ Πασάς, αρχηγός του τουρκικού στόλου επαναλαμβάνει νέο ναυτικό αποκλεισμό, αλλά ο Μιαούλης καταφέρνει έστω και πρόσκαιρα να ανεφοδιάσει το Μεσολόγγι με όπλα και τρόφιμα. Η δύναμη όμως των Τουρκοαιγιπτίων είναι τεράστια. Ο Ιμπραήμ αποκόπτει όλες τις οδούς επικοινωνίας και εφοδιασμού, καταλαμβάνει το Βασιλάδι και διάφορες άλλες νησίδες εντός της Λιμνοθάλασσα όπως και το Αιτωλικό. Ο Μιαούλης μάχεται αλλά δεν καταφέρνει να λύσει και αυτή τη φορά τον αποκλεισμό και η φρουρά εξαναγκάζεται να σιτίζεται πλέον με σκυλιά, γάτες και ποντίκια προκειμένου να αποφύγει τον θάνατο από την πείνα. Οι δυσβάστακτες πλέον συνθήκες διαβίωσης των πολιορκημένων καθώς και η νέα αποτυχία του Μιαούλη να προσεγγίσει το Μεσολόγγι προκαλεί απελπιστική κατάσταση μεταξύ των κατοίκων, οι οποίοι δεν βλέπουν πια άλλη λύση από την Έξοδο. Χάρις στον αγωνιστή και ιστορικό του 1821 Κασομούλη γνωρίζουμε την εσωτερική ιστορία της πολιορκίας ενώ ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός αποτύπωσε εξαιρετικά την ψυχική διάσταση του δράματος στην οποία βρέθηκαν οι πολιορκημένοι.  

Τη νύχτα της 10^ης Απριλίου 1826, Σάββατο του Λαζάρου, οι πολιορκημένοι οργανώνουν τις δυνάμεις τους σε τρία σώματα, υπό την αρχηγία του Νότη Μπότσαρη, Δημήτριο Μακρή και Κίτσο Τζαβέλα και στο μέσο του τριγώνου που θα σχημάτιζαν αυτές οι δυνάμεις, τοποθετούν τα γυναικόπαιδα. Ο Καραϊσκάκης προσπαθεί να επιτεθεί από τις πλαγιές του Ζυγού, ελπίζοντας να δημιουργήσει αντιπερισπασμό αλλά μάταια ο Ιμπραήμ είναι καλά πληροφορημένος. Στις δύο τα μεσάνυχτα ξεκινά η ηρωϊκή Έξοδο, με αρχηγό τον Αθανάσιο Ραζή- Κότσικα αλλά οι άνδρες του Ιμπραήμ και του Κιουταχή είχαν ήδη αποκλείσει τις ντάπιες (τους προμαχώνες) που είχαν οριστεί ως περάσματα των Μεσολογγιτών. Το σχέδιο της εξόδου είχε προδοθεί στον Ιμπραήμ και η σύγχυση που επικράτησε στο ελληνικό στρατόπεδο, μεγάλη. Ξεκινούν φονικές οδομαχίες σώμα με σώμα. Υπολογίζεται ότι εκείνη την ημέρα- Κυριακή των Βαϊων- πυρπολήθηκαν 2.000, άλλοι 3.000 σκοτώθηκαν από τους Τούρκους και άλλοι χίλιοι αιχμαλωτίσθηκαν. Εντούτοις η πρωτοπορία του σώματος της Εξόδου κατάφερε και διέσχισε τις τουρκικές τάξεις κι φτάνει αποδεκατισμένη στις πλαγιές του Ζυγού και από εκεί στην Άμφισσα.  Μεταξύ εκείνων που ξέφυγαν (1.300 μαχητές και περίπου εκατό γυναικόπαιδα) ήταν και οι Νότης Μπότσαρης, Δημήτριος Μακρής, Κίτσoς Τζαβέλας, Χρήστος Φωτομάρας κ.ά.

Η πτώση του Μεσολογγίου οδήγησε σε αλυσιδωτές εξελίξεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας. Αρχικά διαλύεται η τρίτη εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου του 1826 και παραιτείται η κυβέρνησης Κουντουριώτη ενώ πλέον το Ελληνικό Ζήτημα αναγκάζει τις μεγάλες δυνάμεις να συμφωνήσουν σε λύση.  

ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ
https://www.youtube.com/watch?v=Ny8L6Kf4WvA

Τραγουδούν: Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Ηλίας Κλωναρίδης, Βασιλική Λαβίνα.
Αφηγείται η ηθοποιός Νίκη Τριανταφυλλίδη.
Συμμετέχει το Χορωδιακό Εργαστήρι Νέων Καλλιτεχνών.

Στην πρόταση του Κιουταχή να του παραδώσουν το Μεσολλόγγι και τα όπλα τους, οι Πολιορκημένοι απάντησαν με τούτη την γραφή:

«Δεν ελπίζαμε ποτέ να σας απεράση μια τέτοια φαντασία οπού οκτώ χιλιάδες άρματα αιματωμένα να τα ζητήσετε να σας τα δώσωμε με τα χέρια μας, τα οποία άρματα συμφωνούν με την ζωήν.».