Άρης Αλεξάνδρου (1922-1978)

Το "Άρης Αλεξάνδρου" αποτέλεσε καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του ποιητή της πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς, πεζογράφου και μεταφραστή Αριστοτέλη Βασιλειάδη, ο οποίος γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1922 στην Αγία Πετρούπολη (Λένινγκραντ) στη πρώην ΕΣΣΔ από Έλληνα πατέρα και μητέρα Ρωσσίδα. O Αλεξάνδρου, που είχε ως μητρική του γλώσσα τη ρωσική, ήρθε με την οικογένειά του στην Ελλάδα το 1928 και, αφού έμεινε δύο χρόνια στη Θεσσαλονίκη, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Αφού, ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές το 1940, έδωσε εξετάσεις και πέρασε στην ΑΣΟΕΕ, σύντομα, όμως, εγκατέλειψε τη σχολή για να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη μετάφραση. Ξεκίνησε να δουλεύει ως μεταφραστής στον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη^. τότε χρησιμποίησε για πρώτη φορά το ψευδώνυμο Άρης Αλεξάνδρου, με το οποίο τελικά καθιερώθηκε.

Η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο "Ακόμη τούτη η άνοιξη", εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1946 σε 300 αντίτυπα και έλαβε ευνοϊκή κριτική από αριστερές εφημερίδες της Αθήνας. Στα ποιήματα εκείνης της εποχής εξέφραζε τον θαυμασμό του για τον ΕΛΑΣ και την ΕΣΣΔ. Ακολούθησε η "Άγονος γραμμή" (1952) και η "Ευθύτης οδών" (1959). Στην ποίηση του Αλεξάνδρου υπάρχει έντονη η πικρία από τη διάψευση των ελπίδων, πικρία που χαρακτηρίζει την πλειοψηφία των ποιητών που έζησαν τον "Ελληνικό Εμφύλιο". Συγχρόνως χαρακτηρίζεται από έντονη ειρωνεία που σε ορισμένα σημεία φτάνει στο σαρκασμό, ως προς όλα τα γνωστά κοινωνικά συστήματα. Ο Αλεξάνδρου ασχολήθηκε επίσης με την μετάφραση έργων κλασικών και νεώτερων Ρώσων συγγραφέων (Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Τσέχωφ, Αχμάτοβα κ.α.) αλλά και έργων Γάλλων, Αμερικανών και Άγγλων συγγραφέων. Ο Αλεξάνδρου είναι όμως περισσότερος γνωστός για το μοναδικό μυθιστόρημα που έγραψε, "Το κιβώτιο" (1975)αποτιμάται ως "ένα πραγματικά σημαντικό έργο". Στο βιβλίο αυτό, όπως και στο σύνολο του έργου του, φαίνεται η απομάκρυνση του συγγραφέα από τον κομματικό δογματισμό και η επιθυμία του για διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Έλαβε μέρος στη διαδήλωση του ΕΑΜ στις 3 Δεκεμβρίου 1944 (αρχή των Δεκεμβριανών) και κατόπιν κρυβόταν με την οικογένειά του σε καταφύγια. Αργότερα συνελήφθη αιχμάλωτος από τις βρετανικές δυνάμεις και στάλθηκε στο στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων στην Ελ Ντάμπα της Λιβύης. Συνελήφθη τον Ιούλιο του 1948 και εκτοπίστηκε στο Μούδρο της Λήμνου (1948-49). Μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο (1948-49) και στον Άγιο Ευστράτιο (1950-51). Το 1951 αφού έκανε δήλωση μετανοίας έμενε στην Αθήνα. Το 1953 καταδικάστηκε ως ανυπόταχτος στράτευσης, δηλώνοντας στο στρατοδικείο "κομμουνιστής", με αποτέλεσμα τη φυλάκιση του. Τέθηκε σε απομόνωση από τους υπόλοιπους πολιτικούς κρατούμενος, έως τουλάχιστον το 1956 και, τελικά, αποφυλακίστηκε με αναστολή ποινής το 1958. Με την επιβολή της δικτατορίας το 1967 διέφυγε στο Παρίσι. Ο Άρης Αλεξάνδρου πέθανε στο Παρίσσι το 1978. Η σύζυγός του, από το 1958, ήταν η πρώην σύζυγος του Γιάννη Ρίτσου, δημοσιογράφος και ποιήτρια Καίτη Δρόσου (3 Φεβρουαρίου 2016).

Στίχους του μελοποίησαν: ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου στο δίσκο "Ανεπίδοτα γράμματα" (1977) και ο Λουκάς Θάνος στο δίσκο "Σάλπισμα" (1980).

Παραλλαγή
https://www.youtube.com/watch?v=dxZ2hFy8HoY

Στίχοι: Άρης Αλεξάνδρου

Μουσική: Μιχάλης Γρηγορίου

Εκτέλεση: Αφροδίτη Μάνου - Σάκης Μπουλάς

Από το δίσκο "Ανεπίδοτα γράμματα", 1977

Τις νύχτες σκάβαμε
https://www.youtube.com/watch?v=JtLES8y6EMo
Στίχοι: Άρης Αλεξάνδρου
Μουσική: Λουκάς Θάνος
Εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης
Από το δίσκο "Σάλπισμα", 1980

 Το 1975 ο ποιητής δήλωνε "Δεν ανήκω σε κανένα κόμμα και σε καμιά πολιτική οργάνωση. Δεν είμαι μέλος καμιάς εκκλησίας. Δεν είμαι οπαδός καμιάς θρησκείας. Έχοντας περάσει από τα ξερονήσια και τις φυλακές, νιώθω πως είμαι συγκρατούμενος όχι μόνο με όσους υποφέρουν στα φασιστικά στρατόπεδα, μα και με όσους βασανίζονται στο Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ. Νιώθω αλληλέγγυος και συνυπεύθυνος με όσους αγωνίστηκαν, αγωνίζονται και θα αγωνιστούν εναντίον όλων των τυράννων, εστεμμένων και τραγιασκοφόρων, εναντίον όλων των δεσποτών, γαλονάδων και ρασοφόρων".