Σπύρος Μελάς (1882-1966)

13 Ιαν. 1882 - 2 Απρ. 1966

Σπύρος Μελάς, Δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, σκηνοθέτης και ιδρυτής θιάσων και ακαδημαϊκός από τη Ναύπακτο. Υπήρξε μία από τις πιο παραγωγικές φυσιογνωμίες των γραμμάτων με μακρόχρονη θητεία και πολύμορφη δραστηριότητα στον πνευματικό κόσμο της εποχής του. Μελανή κηλίδα στην ζωή του, στάθηκε η ευκολία με την οποία άλλαζε πολιτικές θέσεις  και κυρίως η στήριξη της γερμανικής κατοχής. Ο Μελάς ήταν ο πρωτεργάτης που στέρησε το Νόμπελ λογοτεχνίας στον Νίκο Καζαντζάκη.

Από 20 ετών ο Μελάς αφοσιώνεται στη δημοσιογραφία και κάνει τα πρώτα του βήματα στην εφημερίδα «Φωνή του Πειραιά». Μετά συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Χρονογράφος», «Ακρόπολις», «Άστυ», «Η Καθημερινή» και στην «Ελευθερία». Επίσης συνεργάστηκε και με πολλά λογοτεχνικά – καλλιτεχνικά περιοδικά. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ΕΣΗΕΑ ενώ λειτούργησε και την πρώτη σχολή δημοσιογραφίας στην Ελλάδα. Παρακολούθησε ως δημοσιογράφος όλα τα σημαντικά γεγονότα του καιρού του, υπήρξε πολιτικός αναλυτής αλλά και απεσταλμένος των εφημερίδων στον εξωτερικό, ωστόσο πιο γνωστός έμεινε για το καθημερινό χρονογράφημά του, το οποίο συνέχιζε καθημερινά μέχρι το τέλος της ζωής του. Το πρώτο του λογοτεχνικό έργο, ήταν το μυθιστόρημα «Τα μυστήρια του Πειραιώς» που πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις», το φθινόπωρο του 1906. Με το θέατρο η ενάσχολησή του ήταν πολύπλευρη. Υπήρξε καθηγητής ιστορίας του θεάτρου σε διάφορες δραματικές σχολές, ιδρυτής θιάσων και επαγγελματίας σκηνοθέτης, θεατρικός κριτικός, μέλος του Εθνικού θεάτρου και βέβαια θεατρικός συγγραφέας. Έγραψε χρονογραφήματα, ποίηση και βιβλία με τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις. Το 1935 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην Τάξη Γραμμάτων και Τεχνών, και το 1959 διατέλεσε πρόεδρος του Ιδρύματος της Ακαδημίας, ενώ το 1936 πρωταγωνίστησε στην ίδρυση του οργανισμού «Ελεύθερο Θέατρο». Για πολλά χρόνια ήταν πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Έλαβε μια μακρά σειρά τιμητικών διακρίσεων, με σημαντικότερα τον Πολεμικό Σταυρό και τον ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Γεωργίου.

Ο Μελάς όμως επικρίθηκε έντονα για τις πολιτικές του θέσεις, στα νιάτα του υπήρξε σοσιαλιστής αν όχι και αναρχοσυνδικαλιστής, θα περάσει μετά στο στρατόπεδο των αντιβενιζελικών, μετά των βενιζελικών και έπειτα θα υποστηρίξει το Μεταξικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Ακόμη ο Μελάς παρότι προσυπέγραψε και ο ίδιος τη διαμαρτυρία της 10ης Νοεμβρίου στην εφημερίδα «Νέα Ελλάς» εναντίον της Ιταλικής επίθεσης μετά τον διορισμό του Τσολάκογλου και της κυβέρνησης του περνάει στο αντίπαλο στρατόπεδο, φτάνοντας μέχρι του σημείου να καλεί τον Ελληνικό λαό, να συνεργαστεί ειλικρινά και ενεργητικά με τον κατακτητή κατακρίνοντας και τις επιλογές της έως τότε πολιτικής ηγεσίας. Στη διάρκεια της Κατοχής επιβίωσε χάρις στα ποσοστά που αναλογούσαν στις εισπράξεις κάποιων από τα θεατρικά έργα που είχε γράψει και παρουσιάστηκαν από θιάσους της εποχής, όμως μεταπολεμικά κατηγορήθηκε για δοσιλογική συμπεριφορά και διαγράφηκε από την «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών». Τέλος θεωρείται καθοριστική η αρνητική συμμετοχή του στην προσπάθεια της απονομής του Βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας στον Νίκο Καζαντζάκη, την οποία προσπάθησε να ματαιώσει σε συνεργασία με τον Πίνδαρο Ανδρουλή, τότε Έλληνα πρέσβη στη Στοκχόλμη. Ανάλογη κριτική για φερόμενη παρέμβαση του, του προκειμένου να απορριφθεί υποψηφιότητα, είχε δεχθεί και για τον Άγγελο Σικελιανό, την οποία διέψευσε με επιστολή του επιστρέφοντας από ταξίδι στη Σουηδία το Μάρτιο του 1951, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Έθνος». Πέθανε στις 2 Απριλίου του 1966 από ανεύρυσμα. 

Αχ, η παλιά ταβέρνα

https://www.youtube.com/watch?v=z2tw-JyZ39I

Στίχοι: Σπύρος Μελάς

Μουσική: Γιώργος Βιδάλης
Εκτέλεση: Ανδρέας Αθανασιάδης