Ζυλ Ντασέν "Ήμουν Έλληνας πριν γνωρίσω τη Μελίνα" (1911-2008)

Ο Ντασέν γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1911 στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ των ΗΠΑ και σε μικρή ηλικία μετακόμισε με την οικογένειά του στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης. Πήγε σχολείο στο Μπρονξ αλλά λόγω οικονομικών προβλημάτων της οικογένειάς του δεν κατάφερε να το τελειώσει. Από νωρίς εκδήλωσε την αγάπη του για το θέατρο. Ήδη από το 1936 ερμήνευε μικρούς ρόλους σε θεατρικές παραστάσεις ενώ άρχισε να γράφει σενάρια για ραδιοφωνικά έργα. Το 1940 έρχεται στο Χόλιγουντ με σκοπό να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία. Εργάστηκε με τον Χίτσκοκ ως βοηθός του στην ταινία "Mr. and Mrs. Smith" (1942) και στη συνέχεια συνεργάστηκε με το σκηνοθέτη Μαρκ Χέλινγκερ. Πρώτη του ταινία ήταν το "Πράκτορας των Ναζί" (1942) να θυμίσουμε εδώ ότι ο πατέρας του Ντασέν ήταν Ρωσσοεβραίος. Η καριέρα του στο Χόλιγουντ αρχίζει ακολουθεί ανοδική πορεία και με ένα δικό του στιλ που ξεχωρίζει, γυρίζει αστυνομικά φιλμ νουάρ στα μεγάλα στούντιο της MGM και της Universal. Γρήγορα όμως το όνομά του θα βρεθεί στη "Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ" ως κομμουνιστή, ήταν η περίοδος του Μακαρθισμού και την καταγγελία έκανε ο Ελία Καζάν. Ο Ντασέν μη μπορώντας πλέον εργαστεί στις ΗΠΑ φεύγει, αρχικά στη Γαλλία και αργότερα στην Ελλάδα. Ο Ζυλ Ντασέν είχε ήδη παντρευτεί τη βιολονίστα Μπεατρίς Λόουνερ, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά: το διάσημο στη Γάλλο τραγουδιστή Τζο Ντασέν (1938-1980), την ηθοποιό Ζυλί Ντασέν (1940) και τη συνθέτρια Ρίκι Ντασέν (1944). Επίσης, γνώρισε τρία εγγόνια.

Η πρώτη ταινία του στην Ευρώπη ήταν το "Ριφιφί", με το οποίο κερδίζει το βραβείο του Φεστιβάλ των Καννών το 1955. Εκεί, συγκεκριμένα στις 18 Μαΐου, γνωρίζεται με τη Μελίνα Μερκούρη, η οποία βρισκόταν στις Κάννες με την ευκαιρία της προβολής της ταινίας "Στέλλα" του Μιχάλη Κακογιάννη . Ντασέν και Μερκούρη θα ερωτευτούν αμέσως και θα μένουν επίσημα μαζί. Η Μέλίνα γίνεται η σταθερή πρωταγωνίστρια στις ταινίες του και σε κάποια θεατρικά έργα που σκηνοθετεί. Το 1956 έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και το 1957 γυρίζει την πρώτη ταινία με τη Μελίνα, ήταν η κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται", σε συνεργασία με τον ίδιο τον συγγραφέα. Το 1958 γυρίζει την ταινία "Θηλυκός Δαίμων", ενώ ακολουθούν μια σειρά από ταινίες, πάντα με τη Μελίνα σε πρωταγωνιστικό ρόλο: "Φαίδρα" (1961), "Τοπ Καπί" (1963) και "10:30 ένα καλοκαιρινό βράδυ" (1966). Ξεχωρίζει το "Ποτέ την Κυριακή" (1960), στο οποίο απονεμήθηκε το βραβείο Όσκαρ για τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ενώ ήταν και υποψήφιο σε πολλές ακόμη κατηγορίες όπως πρώτου γυναικείου ρόλου, σεναρίου, σκηνοθεσίας. Το 1967 επιστρέφει με τη Μελίνα στη Νέα Υόρκη και ανεβάζουν στο θέατρο Μπροντγουέι, μετά από περιοδεία σε όλες τις ΗΠΑ, το μιούζικαλ "Ίλια Ντάρλινγκ", που αποτελεί τη θεατρική μεταφορά του "Ποτέ την Κυριακή". Το έργο γνωρίζει μεγάλη επιτυχία και ο Ντασέν επιστρέφει θραιμβευτικά. Στις ΗΠΑ τους βρίσκει η 21η Απριλίου. Έντονα πολιτικοποιημένοι και οι δύο, αποφασίζουν να μην επιστρέψουν στην Ελλάδα, αλλά να μείνουν στο Παρίσι και ως το 1974 εκδηλώνοντας αντιδικτατορικές διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο, θεατρικές παραστάσεις και το 1974 γυρίζουν το ντοκιμαντέρ "Δοκιμή" σε συνεργασία με το Μίκη Θεοδωράκη, το Γιάννη Μαρκόπουλο, την Ελληνοαμερικανίδα ηθοποιό Ολυμπία Δουκάκη και τον Λόρενς Ολίβιε. "Η Δοκιμή" είναι περισσότρεο ντοκιμαντέρ παρά ταινία αναφέρεται στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973, αλλά και στα βασανιστήρια της Χούντας, στους πολιτικούς κρατούμενους. Τον Ιούλιο του 1974, δυο μέρες μετά την πτώση της χούντας, ο Ντασέν και η Μελίνα επιστρέφουν στην Αθήνα. Το πρώτο έργο που σκηνοθετεί είναι "Η όπερα της πεντάρας" ενώ ακολουθούν: "Το γλυκό πουλί της νιότης", "Το σπίτι των σπαραγμών", "Γλάρος", "Ο θάνατος του Εμποράκου" κ.ά. Το 1978 γυρίζει την ταινία "Κραυγή γυναικών" και το 1980 την τελευταία του ταινία "Στα 16 γνώρισα τον έρωτα".

Το 1981 η Μελίνα ανέλαβε το Υπουργείο Πολιτισμού και ο Ντασέν ξεκίνησε ενέργειες για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Η Μερκούρη πέθανε το 1994 και μετά το θάνατό της ο Ντασέν διεύθυνε Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη που συστάθηκε για το σκοπό αυτό. Ο Jules Dassin αγαπήθηκε από τους Έλληνες και αγάπησε την Ελλάδα σαν να ήταν η αληθινή του πατρίδα. Πέθανε στην Αθήνα στις 31 Μαρτίου 2008, σε ηλικία 96 ετών, και τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών πλάι στην αγαπημένη του Μελίνα Μερκούρη.

Όταν σφίγγουν τα χέρια

https://www.youtube.com/watch?v=eoSEMfN2Fc8
Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης 
Από τη ταινία ΄"Η Δοκιμή" (The Rehearsal)